Abstract:
دعوای جمعی دعوایی است که از طرف یک شخص به نمایندگی از یک گروه نامعین از اشخاص متضرر اقامه میشود. این دعاوی که در نظامهای کامنلایی و بهویژه حقوق امریکا شکل گرفتهاند، امکان رسیدگی به دعاوی تعدادی از اشخاصی را که ادعاهای مشابهی با زیاندیده دارند، در یک دعوا امکانپذیر میسازد. بهدلیلِ مزایای قابل توجه این دعاوی، ضرورت پذیرش آن در نظام حقوق رومی-ژرمنی و همچنین حقوق ایران مطرح است. با این وجود برخی اصول و مفاهیم در کشورهای تابع حقوق رومی-ژرمنی و حقوق ایران و برخی تفاوتهای ساختاری حقوق امریکا موانعی را در پذیرش دعاوی جمعی امریکایی در سایر نظامهای حقوقی ایجاد کرده است.
Class action is an action sued on behalf of an unspecified group of the injured persons. These actions, which have been formed in common law, and in particular in American law, make it possible for a number of people who have similar claims with the palintiff to be heard in a single lawsuit. Due to the significant advantages of these actions, the necessity of their acceptance in the Romano-Germanic legal systems as well as Iran law is raised. However, some principles and concepts of Romano-Germanic law and Iran law and some structural differences of the American law, have created obstacles to the acceptance of American class actions in other legal systems.
Machine summary:
پذیرش دعاوی گروهی (Group Action)، دعاوی نمایندگی (Representative Action) و دعاوی نمونه (Model case) در برخی کشورهای اروپایی از جمله این تلاشهاست؛ از طرف دیگر وجود برخی نهادها و مفاهیم در حقوق آمریکا از جمله هیئت منصفه و نظام خاص کشف دلیل (Discovery Process) و حقالوکالۀ مشروط (Contingency Fee) نیز در موفقیت دعاوی جمعی در این نظام حقوقی بیتأثیر نبوده است؛ درحالیکه فقدان این نهادها در کشورهای تابع نظام حقوقی رومی-ژرمنی و همچنین حقوق ایران یا متفاوت بودن سازوکار آنها، از موانع رشد دعاوی جمعی محسوب میشود و لذا در صورتی که این نظامهای حقوقی در صدد پذیرش دعاوی جمعی آمریکایی باشند، میتوانند با پذیرش برخی از این مفاهیم و نهادها در جهت رفع موانع اقدام کنند.
پذیرش دعـاوی جمعی میتواند بهعنوانِ یکی از ابزارهای کارآمد شکلی، در احقاق حقوق آنها مؤثر باشد؛ همچنین دعاوی جمعی از طریق توزیع عادلانه خسارت نیز اثر مهمی در دستیابی به عدالت دارند؛ زیرا در صورتی که خوانده با دعاوی متعددی روبهرو باشد، این احتمال وجود دارد که دارایی او برای جبران خسارت تمام افراد گروه کافی نباشد و افرادی که زودتر اقامۀ دعوا نمودهاند، در مورد ادعای مشابه با دیگران، مبلغ بالاتری دریافت نمایند و در نتیجه از سرمایه خوانده چیزی برای جبران خسارت سایر متضرران باقی نماند؛ درحالیکه با اقامه دعوا بهصورتِ جمعی این خطر برطرف خواهد شد و امکان پرداخت خسارت به تمام اعضای گروه وجود خواهد داشت.
در کشورهای عضو نظام رومی-ژرمنی براساسِ اصول پذیرفته شده نمایندگی، صرفاً در صورتی میتوان دعوایی را از طرف دیگری اقامه کرد که شخص با اذن شخص دیگر یا به حکم قانون از طرف او عمل نماید؛ بهعنوانِ مثال در حقوق فرانسه یکی از دلایل عدم پذیرش دعاوی جمعی آمریکایی، مسئله نمایندگی خودانتخابی 1 نماینده گروه عنوان شده است؛ زیرا در این نظام حقوقی هیچکس نمیتواند بدون اذن صریح یا ضمنی دیگری از طرف او اقامه دعوا کند.