Abstract:
آگاهیهای به دست آمده در زمینه تاریخ اجتماعی در ایران باستان به دلیل شیوه تاریخنگاری و محدودیت منابع مکتوب همواره مشکلاتی را بر سر راه پژوهشگران قرار داده است. در این میان آثار بر جای مانده از دوره ساسانی(224-651م) به لحاظ کمّی و کیفی اطلاعات بیشتری در اختیار پژوهشگران قرار میدهند. اگرچه سهم زنان به عنوان جمعیتی قابل توجه از جامعه با محدودیت مواجه است. مسأله مورد بررسی در این پژوهش چگونگی بازشناسی وضعیت زنان در دوره ساسانی براساس مهرهای برجای مانده از این دوره است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر دادههای کتابخانهای انجام شده است. یافتههای پژوهش حاکی از این است که به گواهی مهرها، اثرمهرها، سکهها و سایر آثار هنری دوره ساسانی، زنان علاوه بر مقام ملکه، به مقام پادشاهی نیز رسیدهاند. مهرهایی نیز از تصاویر زنان در کنار مردان، صحنههایی چون صحنه اهدای گل که به عنوان درخواست ازدواج و پیمان بستن تلقی میشوند تصویر شده است. استفاده از نقشمایههای زنان بر روی مهرها و دیگر آثار هنری را میتوان تحول و نگرشی جدید نسبت به زنان در جامعه ساسانی تلقی کرد.
اهداف پژوهش
1. بررسی جایگاه زنان در جامعه ایران در دوره ساسانی.
2. واکاوی جایگاه زنان در دوره ساسانی با تکیه بر مهرهای این دوره.
سؤالات پژوهش
1.زنان در دوره ساسانی از لحاظ جایگاه اجتماعی در چه موقعیتی بودهاند؟
2.مهرهای برجای مانده از دوره ساسانی چه روایتی از جایگاه زنان در جامعه دارند؟
Researchers have always faced problems the analysis of Iran ancient social history information due to its historiographical style and limited written resources. works of the Sassanid period (224-651 AD) provide researchers with more information in terms quantity and quality the share women as a significant population in society is limited. The current paper question is “what was the status of women in the Sassanid period, despite these restrictions?” According the seals women, in addition to being the queen, which was considered a symbol of the goddess Anahita, have also enjoyed the king status. According to the Zoroastrian tradition, a sacred fire has been lit in their name and their images have been engraved on works of art. Seals also depict images of women with men, scenes such as flower donation scenes, which are seen as a request for marriage and a pact. Although these sources provide most of the information on the status of women in the court, information about the legal and social status other women during the Sassanid period can also be found in the text. The use women's motifs seals and other works art can be considered a new development and attitude towards women in Sassanid society. The Sassanid art has been influenced by the continuation the ancient Eastern tradition, as well as its Roman and contemporary Greek neighbors, and in this way women have played a more effective role social activities than in the past, and have also enjoyed privileges from a legal point of view.
Machine summary:
بررسی پیشینه پژوهش حاضر نشان میدهد تاکنون مطالعات گوناگونی در مقوله هنر ساسانی انجام شده است که نقشمایههای زنان نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
در این بررسیها اغلب حضور زنان در آثار هنری و یا به صورت اختصاصی مهرهای ایران باستان بهطور کلی مورد بررسی قرار گرفته است.
یکی از این پژوهشها، مقالهای با عنوان: «نقشمایه زن بر روی مهرهای ایران: از دوره پیش خطی تا پایان دوره ساسانی»، است که با قلم نصرتالملوک مصبح اردکانی و ابوالقاسم دادور به رشته تحریر در آمده است و در فصلنامه پژوهش زنان 1387 شماره4 به چاپ رسیده است.
پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر دادههای کتابخانهای با کاربرد رویکرد تحلیل محتوای مهرهای دوره ساسانی به واکاوی نقش و جایگاه زنان در جامعه دوره ساسانی بپردازد و زوایای تاریک برجای مانده از وضعیت زن در این دوره را روشن سازد.
این مهر متمایزکننده هنر بُرش مهر ساسانیان است و قویاً، عمده مهرهای ساسانی را از نظر حکاکی ماده مورد استفاده و اسلوب مهرسازی متمایز میسازد(Ritter,2017:287؛ Gyselen,2004:136).
(رجوع شود به تصویر صفحه) از آثار دیگر که تصاویر زنان ساسانی بر آن نقر شده میتوان به سکهای از بهرام دوم به همراه پسر و همسرش اشاره کرد.
این مهر نیز مانند بسیاری از مهرهای این دوره بر جایگاه بالای زنان درباری در فرهنگ سیاسی دوره ساسانی اشاره دارد.
نمایش صحنه اهدای گل علاوه بر مهرهای ساسانی بر نقشبرجستههای این دوره نیز نمود یافته است.