Abstract:
هویت یک مساله پیچیده و چند لایه است به ویژه هویت در جامعه ایرانی که به دلایل مسایل تاریخی و حضور در گذرگاه مهم جهان از پیچیدگی بالاتری برخوردار است. بعد زبانی به عنوان بخش مهمی از هویت ایرانیان است که در اصل ۱۵ قانون اساسی مورد توجه قانون گذاران بوده است. تفاسیر غیرهمگون با هویت و همبستگی ملی از این اصل، ضرورت تبیین کامل از این اصل را نشان می دهد. بر این اساس نوشتار حاضر با اتخاذ رهیافت منشاگرایی (ترکیب متن گرایی و مولف گرایی) و جامعه شناسی تاریخی نسبت به تبیین اصل ۱۵ قانون اساسی اقدام نموده و از گذر این تفسیر، برداشت های سیاستی و اجرایی متناسب با آن استخراج کرده است. اصطلاحات و عباراتی مانند مشترک، رسمی، زبان های محلی و قومی و ادبیات با استفاده از رویکرد منتخب در این نوشتار تبیین شده است. مهم ترین نکته تحلیلی اصل ۱۵ قانون اساسی، اصالت خط و زبان فارسی است که هم تفسیر اصل و هم برداشت های آن باید با رعایت این نکته صورت پذیرد.
Identity is a complex and multi-layered issue, especially identity in Iranian society, which is more complex due to historical issues and presence in the important passage of the world.The linguistic dimension, as an important part of Iranian identity, has been considered by legislators in Article 15 of the Constitution. Heterogeneous interpretations of national identity and solidarity from this principle indicate the need for a perfect explanation of this principle. Accordingly, the present article, by adopting the approach of originality (combination of textualism and authorism) and historical sociology, has attempted to explain Article 15 of the Constitution and, through this interpretation, has extracted the appropriate political and executive perceptions. Terms and expressions such as common, official, local and ethnic languages and literature are explained using the chosen approach in this article. The most important analytical point of Article 15 of the Constitution is the originality of the Persian script and language, which both the interpretation of the principle and its implications must be done by observing this point.
Machine summary:
پیشینه تحقیق بررسی تحقیقات صورت گرفته دربارهی مسأله زبان ملی و زبانهای محلی و قومی نشان میدهد بررسی تفسیر و تبیین اصل 15 قانون اساسی، بهجز پژوهشهای پژوهشکده شورای نگهبان، در تحقیقات دیگر مورد بررسی قرار نگرفته است.
البته در بخش آخر اصل 15 قانون اساسی نیز به برخی واقعیتها در جامعهی ایرانی توجه داشته و آن زبانهای محلی و قومی است که در صورت بیتوجهی قانونگذار به این موضوع نهتنها در راستای تقویت وحدت ملی نبوده بلکه میتواند به ایجاد شکاف در جامعه منجر شده، وحدت ملی را مخدوش نماید (آیینهنگینی، 1394: 8) و فرهنگ ملی را از ظرفیت زبانی و فرهنگی اقوام و مناطق مختلف کشور محروم سازد؛ بنابراین هرچند زبان فارسی دارای اهمیت بالایی برای ایجاد وحدت ملی است؛ اما زبانهای محلی نیز به دلیل ساختار اجتماعی ایران اهمیت و جایگاه خود را دارند.
اصل 15 قانون اساسی در پیشنویس در قالب اصل 21 بدینصورت مطرح شده است: «زبان و خط مشترک مردم ایران فارسی است و متون و مکاتبات رسمی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبانهای محلی در مدارس و مطبوعات محلی آزاد است» (اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس، 1364: 574)؛ اما آنچه بعد از مذاکرات در کمیسیون دوم مجلس خبرگان، در صحن مجلس ارائه گردید، بدین شکل بوده است: «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است و متون و اسناد و مکاتبات رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی در مطبوعات و رسانههای گروهی هر محل و تدریس ادبیات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی آزاد است.