Abstract:
کتب فالنامه حاوی تصاویر جالب و جذابی از پیامبران، ائمه، فرشتگان، دیوها، علائم منطقهالبروج و غیره یکی از راههای دستیابی به ناشناختهها محسوب میشده است و تنها چهار نسخه درخور توجه از دوره صفوی باقیمانده است که سه نسخه آن به زبان فارسی است. فالنامههای مصور دوره صفوی عقاید، باورها و سنتهای رایج جـامعه را نشان میدهد. انگاره "اسکندر در برابر یاجوج و ماجوج سد میسازد" از نگارههای مشترک در دو نسخه فالنامه توپقاپی(1580-1570م.) و پراکنده (1560-1550م.) است که یک موضوع، دو تفسیر کاملاً جداگانه دارد. اسکندر در ادبیات فارسی و ترکی نمادیست از عقل و اعتدال. موضوعهای مشترک در فالی یکسان را نشان دادهاند درحالیکه در این موضوع، باوجود موضوع مشترک، عناصر محتوایی و بصری دخیل در دو نگاره، انجامی متباین از یکدیگر در فال را رقمزدهاند. هدف اصلی پژوهش، بررسی عناصر حاکم بر نگاره هر فال بوده که سبب تفاوت معانی فالها شده است. بنابراین چه عواملی در محتوا و عناصر بصری دو نگاره، معانی متضاد فال با موضوع یکسان را موجب شده است؟ روش تحقیق، توصیفی تحلیلی و جمعآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای است. یافتهها نشان دارند علت تفاوت معانی فالها در عناصر حاکم بر نگارهها پنهان است. شاهتهماسب خود را در جایگاه اسکندر دانسته است. ثبات و تعادل تصویر نسخه فالنامه پراکنده، حضور دو پیامبر الهی خضر و الیاس که پیامبران راهبر در تاریکی و نمودی از روشنیاند، انار و سپند خبر از خوشیمنی فال در نسخه پراکنده داده و در مقابل بیثباتی تصویر نسخه فالنامه توقاپی، حضور قوم نااهل، آیه قرآنی مبنی بر فساد قوم یاجوج و ماجوج در زمین و اندازه بزرگ دیوان در نگاره، بدیمنی را در فال به همراه داشته است.
The image of “Alexander Builds a Wall Against Gog and Magog” is mutual in disperesed Falnama and Topkapi Persian copy. In almost all instances, the meaning of an omen remains consistent across various volumes. In two cases, however, identical subject has two different interpretations. The question is what factor or factors have caused differences in meanings of omens with the same subject. The main aim of the present research is to study the elements of each illustration, which has caused differences in meaning of omens. This current study was done through descriptive analysis and it’s data gathering was carried out in library method . The findings indicate that the reason for the difference between meanings of the horoscope is hidden in the elements governing the images. The stability and balance of the image, the presence of the two divine prophets, pomegranates and spandans, revealed the splendor of the horoscope in the disputed version. In contrast to the instability of the image, the presence of the people of Navchr('39')il, the Qurchr('39')anic verse on the corruption of the people of Gog and Magog in the land and the large size of the bogies in the image, In the Topkapi version.
Machine summary:
مطالعه معنای متباین نگاره «اسکندر در برابر یاجوج و ماجوج سد میسازد» در دو نسخه فالنامه پراکنده و توپقاپی علیرضا شیخی( استادیار دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران فائزه رضایی دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر، تهران، ایران چکیده کتب فالنامه حاوی تصاویر جالب و جذابی از پیامبران، ائمه، فرشتگان، دیوها، علائم منطقهالبروج و غیره یکی از راههای دستیابی به ناشناختهها محسوب میشده است و تنها چهار نسخه درخور توجه از دوره صفوی باقیمانده است که سه نسخه آن به زبان فارسی است.
ثبات و تعادل تصویر نسخه فالنامه پراکنده، حضور دو پیامبر الهی خضر و الیاس که پیامبران راهبر در تاریکی و نمودی از روشنیاند، انار و سپند خبر از خوشیمنی فال در نسخه پراکنده داده و در مقابل بیثباتی تصویر نسخه فالنامه توقاپی، حضور قوم نااهل، آیه قرآنی مبنی بر فساد قوم یاجوج و ماجوج در زمین و اندازه بزرگ دیوان در نگاره، بدیمنی را در فال به همراه داشته است.
تحلیل نگاره متن فالنامه پراکنده فردی که در سمت چپ زیر چادر نشسته را اسکندر ذوالقرنین معرفی میکند کسی که تاریخ و افسانه را باهم درآمیخته است.
یکی از نگارههای این کتاب نیز اسکندر را ترسیم کرده درحالیکه در برابر یاجوج و ماجو سد میسازد که در دو نسخه فالنامه پراکنده و توپقاپی مضبوط است درحالیکه دو معنای متضاد را میرساند که در مقاله بدان پرداخته شد.