Abstract:
نوشتۀ پیش رو، در پی تحلیل و بررسی این نکته است که عدالتورزی در حق یتیمان که در آیات قرآن به آن تأکید شده است، به لحاظ مفهومی و عینی چه معنایی دارد. اگر مفعوم عدالت به معنای قرار دادن هر چیزی در جایگاه بایستۀ خود و یا دادن حق هر کسی، روشن هم باشد، اما دربارۀ یتمیان با توجه به مشکلات خاص زندگیشان و تأکید بسیار زیاد در چندین آیه قرآن، نیاز به بررسی دارد. بخصوص فهمی که مفسران طیف-های مختلف تفسیری، از این آیهها و عدالت ورزیدن در حق یتیمان داشتهاند، در این بین از اهمیتی بالایی برخوردار است. بررسی توصیفی و تحلیلی موضوع، میتواند از چند جهت به تبیین مسأله و نیز شیوهای که مفسران در تفسیر آیات مورد اشاره به کار بردهاند، هوده داشته باشد، و به فهم دقیقت عدالت ورزی با یتیمان کمک کند. در واقع رویکرد اصلی این تحقیق، روشن کردن وظیفۀ مکلفان دربارۀ عدالتورزی با یتیمان، به صورت عام، و دربارۀ دختران یتیم به صورت خاص، و به صورت عینی و عملی، آن هم از زاویۀ دید مفسران نحله-های مختلف فکری است.
The present paper deals with the conceptual and objective meanings and modes of
treating orphans justly. Assuming that justice means allocating everything its due place,
value, and right, then the orphans' rights receive extra value and significance, all due to
the emphasis the Holy Quran puts on it. In this regard, the understanding and
interpretations of various types of the Quran interpreters play a special function. A
descriptive and analytical study of the topic may yield various and more vivid outcome
regarding the interpreters' definitions and modes of tackling the subject, hence more
pragmatic in how to treat the orphans. The objective of the present study is clarification
of everybody's duty regarding orphans in general and girl orphans in particular, as
indicated by the Quran interpreters of various schools of thought.
Machine summary:
سوم اینکه دربارۀ مخاطبِ آیه، برخی مفسران فرمان به رعایت عدالت در حق یتیمان را خطاب به همۀ کسانی میدانند که امور و شئون ایتام به تصمیمات آنان وابسته باشد، ازجمله حاکمان؛ درنتیجه، ایشان را نیز مشمول حکم آیه و مخاطب آن میشمارند (زمخشری، 1407ق، ج1، ص570 / ابنعجیبه، 1419ق، ج1، ص567 / ابوالسعود، بیتا، ج2، ص238).
بااینوصف، میتوان این گمانه را مطرح کرد که عدالت در ازدواج با دختر یتیم، یعنی رعایت حال دختر یتیم باتوجهبه زیباییاش؛ و همچنین از عدالت است، ازدواج با دختر یتیمی که زیبا نیست و ممکن است رها گردد و مصالح حال و آیندۀ او رعایت نشود؛ چنانکه برخی بههمین موضوع تصریح کردهاند، و نیز یادآوری نمودهاند که چهبسا دخترانی فارغ از زیبایی و زشتی، برای اینکه مالشان خورده و یا مهریهشان کم داده شود، مورد توجه قرار گیرند، و در حقشان بیانصافی شود (سید قطب، 1412ق، ج2، ص767).
Muhammad, Irshaad al- `Aql al-Salim ilaa Mazaayaa al- Quran al- Karim, Beirut: Dar Ihiyaa al- Toraath al- `Arabi, n.
Habib Allah, al- Jadid fi Tafsir al- Quran al- Majid, Beirut: Dar al- Ta`aarof, 1406 A.
H. Al- Tabaataba'i, Muhammad Husayn, al- Mizaan fi Tafsir al- Quran, 5th imp.
H. Al- Tantaawi, Sayyid Muhammad, al- Tafsir al- Wasit li al- Quran al- Karim, Cairo: Dar al- Nahzah Mesr, n.
by `Abd al- Salaam Muhammad `Ali Shaahin, Beirut: Dar al- Kotob al- `Ilmiyyah, 1415 A.
Muhammad, Ahkaam al- Quran, Beirut: Dar al- Kutub al- `Elmiyyah, 1422 A.
H. Tayyeb, Sayyid `Abd al- Husayn, Atyab al- Bayaan fi Tafsir al- Quran, 2nd imp.