Abstract:
از شرایط مهم و اساسی برای بهکارگیری روشی علمی و هدفمند و برنامهمحور در تحقیقات عرفانی تعیین و تبیین سنت و مشرب عرفانی اهل تصوف یا به تعبیر دیگر واکاوی اصول و فروع مبانی عرفان اسلامی است. روششناسی معرفت یکی از ویژگیهای اصلی سنتهای عرفانی است که میتواند برگرفته از منابع مختلف نقل، عقل و کشف و شهود باشد. نویسندگان این پژوهش میکوشند ضمن بررسی بازتاب روشهای نقلی و عقلی در مثنوی، اثبات کنند تنها روش متقن معرفتشناسی روش کشف و شهود است و دو شیوة دیگر زمانی ارزشمند است که با روش کشف و شهود مطابقت یابد. به بیان دیگر، مطابق سنت و مشرب عرفانی مولانا خداشناسی (معرفتالرب) وابسته به خودشناسی (معرفتالنفس) است؛ بنابراین سالک با کاربرد ابزار مختلفِ شیوة شهودی میکوشد، پلّهپلّه و بهتدریج میزان مواجید عرفانی خود را ارتقا دهد تا از خود و ماسویالله بیرون آید و به خودشناسی رسد. این امر در مثنوی معنوی از مرتبة تزکیة نفس آغاز میشود و با عشق ادامه مییابد. سپس مراتب کمال آن در سکر و حیرت طی میشود تا سرانجام در مرتبة فنا این توفیق نصیب سالک شود؛ در این مرتبه سالک بهکل از غیر خدا تهی میگردد و تنها به اختیار و ارادة او حرکت میکند؛ بنابراین به مقصود و غایت نهایی خود یعنی توحید و معرفتالرب دست مییابد.
One of the important conditions for the use of scientific, purposeful and program-based method in mystical research is to determine and explain the tradition and mystical disposition of mystics, or in other words, the principles and practices of Islamic mysticism. The methodology of knowledge is one of the main features of mystical traditions that can be derived from various sources, quotes, and, discovery and intuition. This study seeks to investigate the reflection of traditional and rational methods in Masnavi, and to prove ‘discovery and intuition’ as the only reliable epistemological method. The other two methods are valuable when they are consistent with discovery and intuition. In other words, according to Mawlana's tradition and mystical disposition, theology (the knowledge about God) depends on self-knowledge (the knowledge of the Self). Therefore, the seeker, using various tools of intuition, strives to gradually increase his mystical sensations to come out of himself and what is beyond God and to reach to knowledge. In Masnavi- Ma'navi, it starts from the order of the purity of the inside and goes on with love. It is then perfected in a state of intoxication and amazement, until at least the seeker at the ending stage is completely devoid of non-God entities and moves only in His power and will. At this stage, the seeker achieves his ultimate goal, that is, monotheism or the knowledge of God.
Machine summary:
1551 1 روش شناسي معرفت در مثنوي مولانا با تکيه بر سنت و مشرب عرفاني سمانه السادات آقادادي - سيد علي اصغر ميرباقريفرد - طاهره خوشحال دستجردي - سيده مريم روضاتيان چکيده از شرايط مهم و اساسي براي به کارگيري روشي علمي و هدفمند و برنامه محور در تحقيقات عرفـاني تعيـين و تبيـين سنت و مشرب عرفاني اهل تصوف يا به تعبير ديگر واکاوي اصول و فروع مبـاني عرفـان اسـلامي اسـت .
توجـه بـه ايـن نکته ، کمک شاياني در شرح مثنوي مي کند؛ زيرا با فهم صحيح مقصود مولانا از عقل کل ، سنت عرفاني او به ويژه مبحـث روش شناسي معرفت مشخص مي گردد و از تفسير نادرست مثنوي بر مبناي سنت دوم عرفـاني خـودداري مـيشـود؛ در سنت دوم ، عارفان از روش عقلي و نقلي نيز در جهت تأييد و تبيين بيشتر شيؤە شهودي استفاده ميکردند: هرکـــه خواهـــد همنشـــيني خـــدا تــــا نشــــيند در حضــــور اوليــــا از حضــــور اوليــــا گــــر بســــکلي تــو هلاکــي ز آنکــه جــزوي بــيکلــي (مولوي، ١٣٧٣: ٢٣٩) عقـل کامـل نيسـت خـود را مـرده کـن در پنــــاه عــــاقلي زنــــده ســــخن (همان : ٥٧٥) روش کشف و شهود از نظر عارفان کشف برداشتن پرده و حجاب است و مکاشفه که حال عرفاني است ، دفع حجاب را گويند کـه ميـدان روح جسماني است و ادراک آن به حواس ظاهر نتوان کرد و بر حضور تحير سر افتـد انـدر حظيـرٔە بـاطن (هجـويري، ١٣٨٤: ٥٤٧؛ تهانوي، ١٣٧٥: ١٢٥٤).