بازبینی نظام سیاسی ایران در پرتو تعاریف کلاسیک و نوین از نظام نیمه‌ریاستی Journal Article

نظام سیاسی ایران به دلیل شباهت‌هایی که با نظام‌های نیمه‌ریاستی دارد، غالباً همانند این نظام‌ها انگاشته می‌شود. برای بررسی این انگاره نظریه‌های موجود در تعریف نظام نیمه‌ریاستی بررسی می‌شوند. تعریف دوورژر از نظام نیمه‌ریاستی با آغاز دهه 1990 و گسترش این نوع نظام به خارج از حوزه شکل‌گیری خود نقد و تبعاً متحول گردیده است. با وجود این، نظام سیاسی ایران، همان‌قدر با تعریف کلاسیک از نظام‌های نیمه‌ریاستی فاصله دارد که با تعاریف نو دارد و-به‌ویژه با درنظرگرفتن مقام ولایت فقیه- فاقد خصوصیات بنیادین این نظام‌هاست. نظام سیاسی ایران نظامی کاملاً خاص است؛ پارلمان در نظام جمهوری اسلامی ایران نه بر مقام مشروعیت‌یافته از خود، بلکه بر مقامی نظارت دارد که دارای منبع مستقل برای مشروعیت است و این با نظام نیمه‌ریاستی و به طورکلی مبانی تفکیک قوا، ناسازگار می‌نماید. افزون بر این، وجود مقام رهبری در نظام سیاسی ایران که اقتدار عمده اجرایی را در دست دارد، نه‌تنها به عنوان رکن دوم در اعمال قوه مجریه، نظام سیاسی ایران را به نظام نیمه‌ریاستی نزدیک نمی‌کند، بلکه عامل تمایز میان این نظام‌هاست. اما با همۀ این تفاوت‌ها، در میان تمام الگوهای شناخته‌شده نظام سیاسی، نظام سیاسی ایران به صورت تقریبی شبیه نظام نیمه‌ریاستی-نیمه‌پارلمانی است.