Abstract:
بیان شرطیات منطق قدیم با زبان نمادین منطق جدید، یکی از دغدغههای مهم منطقدانان امروزی است. در این میان، سهم مباحث تطبیقی قضایای منفصله ناچیز است.
تحلیل گزارههای شرطی براساس مبانی فکری طوسی، در منظومه علوم معرفتی بشر، دستاوردهای چشمگیری به دنبال دارد. نگارنده پیش از این در مقاله «تحلیل قضایای منفصله منطق خواجه نصیرالدین طوسی»، نظام فکری حاکم بر منفصلات طوسی را بررسی کرده است. پژوهش پیشرو، ناظر به مقاله یادشده، منفصلات مسوره عنادی را به زبان منطق جدید بازنمایی و صورتبندی میکند؛ صورتبندیای که مبتنی بر سور مرتبه دوم و منطقهای غیرکلاسیکی مانند منطق ربط نبوده و تنها برپایه نظام موجهاتی KT استوار است.
برخی از مهمترین یافتههای این مقاله عبارتاند از: نقد دیدگاههای برخی معاصران در یکسانپنداری «یا»ی منطق گزارهها با «یا»ی مانعهالخلو و نیز «یا»ی غیرشامل[۱] با «یا»ی حقیقی، افزودن «امکان خاص طرفین» به موجبههای عنادی، صورتبندیهای متفاوت از موجبههای کلی و جزیی برای مانع جمع عنادی (و نیز مانع خلو عنادی)، تفکیک صورتبندیهای عنادی بسیط و مرکب.
Expressing the conditional propositions of old logic with the symbolic language of new logic is one of the important concerns of modern logicians. Among these, the share of comparative discussions of disjunctive propositions is insignificant. The analysis of conditional propositions based on al-Tusi's intellectual foundations has led to significant achievements in the system of human epistemology. The author has already examined the system of thought governing Tusi disjunctive propositions in his article "an analysis of the disjunctive propositions of Khajeh Nasir-o-din Tusi's logic". While refereeing the mentioned article, this research represents and formulates the adversarial disjunctive of Tusi's logic in the language of modern logic. This formulation is not based on the second order quantity and non-classical logics such as relational logic, but is based solely on the KT modal logic system. Some of the most important findings of this article are, criticizing the views of some contemporaries in equating the logic of propositions "or" with the non-exclusive propositions "or" and also exclusive "or" with "real" "or", adding "special possibility of the sides" to the adversarial disjunctive, different formulations of the universal and particular affirmative proposition for the adversarial disjunctive, separation of simple and compound adversarial disjunctive formulations.
Machine summary:
بنابراین، در آثار طوسی نمیتوان vel منفصله موجبه را بر اتفاق یا معنایی اعم از عناد و اتفاق حمل کرد؛ ب) مؤلفههای همه اقسام منفصلات عنادی منطق طوسی در حالت ایجابی، مقید به امکان خاص نفسالامری یا تصوری هستند؛ اما سالبههای آن فارغ از این شرطاند؛ ج) در منطق طوسی ترتیب مؤلفهها در منفصلات جزئی غیرحقیقی، از اهمیت خاصی برخوردار است.
2. نقل و نقد اجمالی برخی معاصران در تابعارزشی دانستن منفصلات عنادی منطق طوسی از کاربرد «یا» در منفصله عنادی، به سه معنا نام میبرد (طوسی، 1367، ص77): معنای نخست، معنای مانعهًْالخلو است که به اشتباه با یای شاملِ 1 منطقگزارهها مترادف و متناظر میشود (تیدمن و کهین، 1383، ص60، 61 و94؛ نبوی، 1381، ص103؛ فاخوری، 1387، ص72-73؛ عصام زکریا، 2012، ص79؛ موحد، 1386، ص101 و371؛ انوار، 1375، ج2، ص19، 20 و50؛ سلیمانیامیری، 1378، ص93؛ فرامرزقراملکی، 1386، ص158؛ ذکیانی، 1384، ص31؛ مطلبیکربکندی و دیرباز، 1391، ص110؛ نیمروزی، 1392، ص953 و955).
با یای مانعهًْالخلو و نیز یای غیرشامل با یای حقیقی منطق طوسی نیست؛ زیرا چنانکه گذشت، در مفهوم منفصلات موجبه عنادی طوسی، نوعی محال و عدم امکان نهفته است (فقیه، 1396، ص95-98) و در اتفاقی نیز احراز عدم لزوم نفسالامری یا تصوری شرط است (طوسی، 1367، ص76؛ فقیه، 1393، ص134-138) بنابراین، در منطق طوسی اینگونه نیست که به صرف دانستن ارزش سازههای منفصلات، به ارزش کل منفصله دست یابیم.