Abstract:
جهان به عنوان فعل خداوند فرآیندی خلاق و پویا ست که هر لحظه در حال بوجود آمدن است. خلاقیت این فرآیند حاصل حاکمیت سنتهای ثابت و تخلف ناپذیر، تحت تدبیر خدایی عالم وحکیم است که موجب پیدایش ساختاری منسجم، منظم و پویا در جهان شده است. با وجود دریافت معنای ثبات و تخلف ناپذیری از واژه نظم و تداعی نوعی جبر و عدم انعطاف از آن، مساله مهمی در موضوع رابطه انسان با خداوند پیش میآید وآن این که چگونه میتوان بین نظم و قانونمندی جهان و اختیار انسان جمع کرد. برای حل این مساله ایده «جهان پویا» پیشنهاد میگردد. براساس این ایده جهان تشکیل شده است از نظامی قانونمند، هوشیار و فعال که در متن آن مدبری عالم و حکیم حضور دارد و هر لحظه در شانی ظهور مییابد. بنابراین با روش توصیفی تحلیلی و بهره بردن ازمنابع حکمت متعالیه به این نتیجه میرسیم که نظام احسن و پویای جهان بستری از شرایط و موقعیتهای مختلف را فراهم میسازد به گونهای که انسان مختارمی تواند با علم ودرایت، ازبهترین وضعیتهای ممکن بهره جسته و خیرونعم الهی را دریافت نماید؛ یا با جهل و بیدقتی، خود را در بدترین موقعیت قرار داده و شر نصیب او گردد.
The world as an act of God is a creative and dynamic process, constantly coming to exist at every moment. The creativity of the process is the result of fixed and inviolable traditions directed by God the All-knowing, the All-wise, which has culminated a coherent, organized, and dynamic in the world. Although the notion of “organized” implies a kind of fixedness and inviolability as well as determination and rigidity, a significant issue arises about the relationship between man and God: how to reconcile an organized lawful world with the human free will? The idea of “dynamic world” is proposed to do this. On this account, the world consists of a law-like, intelligent, and active order, at the center of which there is an All-knowing and All-wise director, appearing in different manifestations at every moment. Deploying the descriptive-analytic method and sources of the Transcendent Philosophy, the article concludes that the best order (al-nizam al-ahsan) of the dynamic world provides conditions of all kinds such that the free man can benefit from the best possible circumstances with his intelligence and receive divine blessings, or he can lead himself to the worst of the worst.
Machine summary:
در تأخر رتبی نیز این معنا لحاظ میشود که در متن یک واقعیت میتواند بهنحو ضرورت و لزوم واقعیت دیگر حضور داشته باشد، ولي واقعیت دوم بهلحاظ رتبه و جايگاه وجودي بعد از امر اول قرار دارد، بهشكل لازم و ملزوم، بدین صورت که در متن خلقت نظاممند موجودات عالم و مطابق با سنتها و قوانین ثابت و مشخص، حرکت و سیر موجودات بهسوی کمال لایق آنها تدارک دیده شده است و موجودات براساس طبیعت خاص خودشان راه خود را بهسوی غایت و کمالشان پیش میگیرند.
البته درمورد موجودات مختار مانند انسان هدایت آنها براساس آگاهی و اختیار در چهارچوب نظام آفرینش تدارک دیده شده است و هدایتگران درونی (عقل) و بیرونی (وحی) او را در انجام این امر راهنمایی میکنند، ولی او همواره در دایرۀ قوانین و سنتهای ثابت الهی حرکت میکند.
پس آنچه در نزد خدا ثابت است سنن و قوانین عالم است و آنچه تغییر میکند نحوۀ عملکرد انسانها و بهرهمندی آنها از نظام هستی باتوجهبه انتخاب آنهاست و خداوند از ازل به این انتخابهای متعدد انسان در شرایط مختلف علم دارد.
بدین ترتیب، بداء در نظر این افراد تغییر و تحولی مقطعی و براساس حکمی خارج از نظام کلی جهان در سرنوشت انسانها نیست، چراکه چنین تغییری منجر به تغییر در علم پیشین الهی میشود، بلکه بداء از وجود نظمی پویا و هوشمند در جهان حکایت میکند که میتواند تمامی تغییر و تحولات موجودات مادی و قدرت انتخاب انسانها را در بر گیرد، نظمی که مبتنیبر علم ذاتی و مطلق خداوند و حضور فعال او در تمام تحولات و تغییرات است.