Abstract:
سیلاب یکی از مهم‌ترین و پرحادثه‌ترین مخاطرات طبیعی ایران می‌باشد. شناسایی مناطق سیل‌خیز و پخش سیلاب یک گام اساسی برای مدیریت ریسک سیل است و منطقه بندی خطر سیلاب اندازه‌گیری کمی از خطر سیل را فراهم می‌کند، درنتیجه امکان ارسال هشدارهای مناسب در مواقع خطر سیل و تسهیل عملیات امداد و نجات فراهم می‌شود همچنین پخش سیلاب در اراضی مستعد پایین‌دست حوضه شهرستان اردبیل باعث کمک به تغذیه محیط مصنوعی حوضه می‌شود و افزایش کیفیت اراضی محیط را هم در بردارد. هدف این پژوهش شناسایی مناطق مستعد سیل‌خیزی و پخش سیلاب در صورت بروز بحران سیل می‌باشد. تمامی فرایندها و تجزیه تحلیل داده‌ها در محیط ARC GIS به کمک روش الکتر و منطق بولین برای وزن‌دار کردن و تلفیق لایه‌هایی همچون (شیب، فرسایش، کاربری اراضی، شبکه آبراهه، خاک، زمین‌شناسی، انحنای زمین، واحد کوارترنر، سطح آب‌های زیرزمینی، تراکم پوشش گیاهی، رواناب و رطوبت خاک) استفاده شد و مناطق مستعد هنگام مواجه با خطر در آن مشخص گردید نتایج پژوهش نشان داد مناطقی با شدت سیلاب بالا دارای ویژگی‌هایی مانند (وجود رسوب‌های آبرفتی و کوهرفتی در پای دامنه‌های پرشیب و آبخیزهایی با رخنمون‌های سنگی زیاد، وجود آبرفت‌های بادبزنی شکل و مخروط افکنه در دهانه خروجی مسیل‌ها و آبراهه‌های با آبخیزهایی کوهستانی و تپه‌ماهوری منتهی به دشت‌های کم شیب، وجود اراضی پست ازنظر ارتفاعی نسبت به اراضی اطراف) است. نتیجه نهایی تحلیل هم درروش الکتره و هم در همپوشانی این اطلاعات را می‌دهد که بخش مرکزی نسبت به بخش ثمرین و هیر درخطر سیل‌خیزی بیشتری قرار دارد.
Flood is one of the most important and accident-prone natural hazards in Iran. Identifying flood areas and flood spreading is a key step in flood risk management, and flood risk zoning provides a small measurement of flood risk, so it is possible to send appropriate alerts in the event of a flood risk and facilitate rescue operations. The downstream potential of Ardabil city basin helps to nourish the artificial environment of the basin and also increases the quality of environmental lands. The purpose of this study is to identify areas prone to flooding and flood spread in case of flood crisis. All processes and data analysis in ARC GIS environment using electron method and Boolean logic to weight and integrate layers such as (slope, erosion, land use, waterway network, soil, geology, land curvature, Quaternary unit, groundwater level, density Vegetation, runoff and soil moisture) were used and susceptible areas were identified when exposed to danger. The results showed that areas with high flood intensity have characteristics such as alluvial and convex sediments at the foot of steep slopes and watersheds with rock outcrops. The presence of fan-shaped alluvium and alluvial fans at the outlets of canals and waterways with mountainous watersheds and hills leading to low-lying plains is the presence of low-lying lands in relation to the surrounding lands. The final result of the analysis, both in the electrode method and in the overlap, gives the information that the central part is more at risk of flooding than the Samarin and Hir parts.
Machine summary:
تمامي فرايندها و تجزيه تحليل داده ها در محيط ARC GIS به کمک روش الکتر و منطق بولين براي وزن دار کردن و تلفيق لايه هايي همچون (شيب ، فرسايش ، کاربري اراضي، شبکه آبراهه ، خاک، زمين شناسي، انحناي زمين ، واحد کوارترنر، سطح آب هاي زيرزميني، تراکم پوشش گياهي، رواناب و رطوبت خاک) استفاده شد و مناطق مستعد هنگام مواجه با خطر در آن مشخص گرديد نتايج پژوهش نشان داد مناطقي با شدت سيلاب بالا داراي ويژگي هايي مانند (وجود رسوب هاي آبرفتي و کوهرفتي در پاي دامنه هاي پرشيب و آبخيزهايي با رخنمون هاي سنگي زياد، وجود آبرفت هاي بادبزني شکل و مخروط افکنه در دهانه خروجي مسيل ها و آبراهه هاي با آبخيزهايي کوهستاني و تپه ماهوري منتهي به دشت هاي کم شيب ، وجود اراضي پست ازنظر ارتفاعي نسبت به اراضي اطراف ) است .
در اين پژوهش پس از شناسايي معيارهاي مؤثر در تعيين مناطق بحران خيز جهت توان سنجي و شناسايي عرصه هاي مستعد پخش سيلاب به کمک روش الکتر وزن هر يک از معيارهاي مؤثر به دست آمد (جـدول ٢، ٣، ٤، ٥، ٦) همچنـين داده ها در محيط ARC GIS به کمک روش الکتر و منطق بولين براي وزن دار کردن و تلفيق لايه هايي همچون (شيب ، فرسايش ، کاربري اراضي، شبکه آبراهه ، خاک، زمين شناسي، انحناي زمين ، واحد کوارترنر، سطح آب هاي زيرزميني، تراکم پوشش گياهي، رواناب و رطوبت خاک) استفاده گرديد (شکل ٣ .
(
, 
, 
)
