Abstract:
کتاب تذکره الاولیاء از آثار ارزشمند عرفانی است که عطار نیشابوری در هر ذکر آن با آوردن روایات و سخنان حکمت آموز به معرفی مشایخ و عرفای بزرگ پرداخته است. قسمت اعظم این کتاب را روایاتی از زندگی و منش مشایخ با ساختار روایی تشکیل میدهد. در این روایات به جز شیخ، شخصیتهای نسبتا ثابت دیگری نیز وجود دارند که یکی از این شخصیتها کودکان هستند. کودکان در این کتاب دو چهرۀ متفاوت دارند؛ گاه تنها کودک هستند در معنای خاص خود وگاه شخصیتی در حد «پیر» و «زبان غیب» دارند. در این مقاله با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و تحلیل محتوا در تذکره الاولیاء عطار، به معرفی نمودهای شخصیتی کودکان به عنوان انسانی در بطن جامعه پرداخته شده است تا ضمن بررسی دوران کودکی و دیدگاه مشایخ آورده شده در این کتاب نسبت به کودکان، جلوه های مختلف شخصیتی و ایفای نقش آنان در روایات این اثر عرفانی نشان داده شود.
Machine summary:
در اين مقاله با استفاده از روش نمونهگيري هدفمند و تحليل محتوا در تذکرهالاولياء عطار، بـه معرفي نمودهاي شخصيتي کودکان به عنوان انساني در بطن جامعـه پرداختـه شـده اسـت تـا ضمن بررسي دوران کودکي و ديدگاه مشايخ آورده شده در اين کتاب نسبت به کودکان ، جلوههاي مختلف شخصيتي و ايفاي نقش آنان در روايات اين اثر عرفاني نشان داده شود.
. ايـن حضـور و تنوع شخصيتي، در روايات تذکره قابل انتظار است ؛ چرا که مشـايخ ـ بـا وجـود کرامـات و نفوذ معنوي ـ انسانهايي در اجتماع و از بطن جامعه هستند و اين کتاب که براي آحـاد افـراد جامعه نوشته شده است ، خود نيز بايد مثال جامعهاي باشد متشکل از شخصيتهاي هـر قشـر و هر مرتبهاي کـه در روايـات ايفـاي نقـش ميکننـد و بـر هـم تـاثير ميگذارنـد و از هـم تـاثير ميپذيرند.
» ( همان : ٥٤٤) اما وجود ديدگاههاي متفاوتي کـه در برخـي از مباحـث اين کتـاب آورده شـده ، قابـل تامـل اسـت ازجملـه ؛ «و گفـت : «آفـت صـوفيان در صـحبت کودکان است و در معاشرت اضداد و در رفيقي زنان .
» (عطار،١٣٩٨: ١٧٤) در روايت زير نيز کودک شخصيتي است که در توصـيف راوي بـا کودکـان چنانکـه خصلت کودکي است ، بازي ميکند و حضورش براي پيش بردن داستان و شرح کنش شـيخ در مقابل او و نشان دادن ارادت شيخ به پيامبر اکرم (ص ) ميباشد.
» ابوحنيفه گفت : «نيت کردم کـه ايـن پانصـد رکعـت را بـه هـزار رسانم تا ظن اين کودک راست شود.