Abstract:
هدف این پژوهش، استخراج و تحلیل مدل‌های ذهنی بخشی از جامعه مداحی ایران امروز با رویکرد راهبردی است. مدل‌های ذهنی تعیین‌کننده شیوه ادراک افراد از کارکرد هر سیستم – و در این پژوهش نظام مداحی – است. مدل ذهنی سه مؤلفه دارد: تصویر ذهنی، تصور و مفروض. مداح مذهبی – با مفاهیم معادل نائح، مرثیه‌سرا، مرثیه‌خوان، روضه‌خوان - فردی است که برای ائمه اطهار (ع) خاصه امام حسین (ع)، مدح می‌گوید یا در سوگ آنان نوحه می‌خواند و یاد و خصوصیات آنها را زنده نگاه می‌دارد. در فراز و فرود تاریخ مذهب شیعه، مداحان زیادی بوده‌اند که یاد و افکار [مدل ذهنی] ده‌ها تن از آنها زنده مانده است. در نیم‌هزاره اخیر، مداحی و مداحان در جامعه ایران رونق فراوانی یافته و اکنون، جامعه مداحان، یکی از نمودهای برجسته و نقش‌آفرین مذهبی– فرهنگی جامعه شیعه مذهب ایران است؛ لذا تحلیل شناختی افکار و اذهان این جامعه، خاصه با رویکرد پژوهش کیفی، یک اقدام پژوهشگرانه شایسته و بایسته است. این یک پژوهش کیفی داده‌بنیاد و اعضای جامعه هدف آن مداحان فعال در چهار استان شمال غرب ایران‌اند که با دو تکنیک نمونه‌گیری هدفمند و نمونه‌گیری قوی انتخاب و تعداد آنها بر اساس تکنیک اشباع، تعیین شد. داده‌ها از طریق مصاحبه ساخت‌یافته حاوی یازده سؤال بازپاسخ و طی دو ماه گردآوری و با تکنیک تحلیل مقایسه‌ای مداوم و تکنیک سنخ‌شناسی تحلیل و دسته‌بندی و با دو تکنیک کدگذاری توصیفی، و کد گذرای خصیصه، کدگذاری و مضمون‌ها استخراج شدند. هر سه نوع اعتبار «توصیفی، تفسیری و تئوری» احراز گردید. از تحلیل 700 گزاره اطلاعاتی، شانزده نتیجه حاصل و تعداد یازده مدل ذهنی استخراج شد. یافته‌ها نشان داد که مدل‌های ذهنی مداحان از نظام مداحی و مداحان عمدتاً ساده، دقیق، شفاف، نسبتاً سطحی، ایستا، نسبتاً محدود، درون مذهبی و درون حرفه‌ای است. به گذشته مداحی مفتخر و از آینده آن نگران‌اند. یک راهبرد تحول در مدل‌های ذهنی جامعه مداحان، نیاز است.
Machine summary:
مداحان و علماي برجسته ، طبق نوشته هاي سياحان عصر صفوي، به عزاداري به ويژه به مراسم روز عاشورا که با حضور شاه برگزار مي شده ، دعوت مي شدند و در پايان روضه خواني ، شاه به آنها خلعت خاصي مي بخشيده است (صفا کيش ، ١٣٩٠: ص ٤٤٦ به نقل از کمپفر).
بر اساس صورت پنجم استراتژي تحليل استراتژيک مداحان ، تحليل زاويه نگاه ٢ آنها به مؤلفه هاي مداح و مداحي است .
مدل ذهني مداحان را ميتوان با تحليل هفت تصوير ذهنيشان که عبارت اند از: تصوير از خود، تصوير از پيشه خود (مداحي)، تصوير از مستمعين (جامعه )، تصوير از گذشته مداحي، تصوير از آينده ، تصوير از پايين (به مداحان برتر) تصوير از بالا (به نو مداحان )، استخراج کرد.
). بر اين مبنا، استخراج و تحليل راهبردي مدل هاي ذهني عبارت است از تحليل تصوير ذهني، تصورات و مفروضات يعني ادراک و تفهم ١مداحان از مداح و مداحي.
بعد سؤال محوري پژوهش ، به اين شرح فرموله شد: «چگونه مي توان بر اساس داده هاي دست اول و به روش مدل سازي نرم ، ابعاد مداحي و مداحان ايراني امروز را استخراج و به صورت طبقه بندي شده به روش علمي، تبيين کرد؟» بر اساس سؤال محوري پژوهش ، سؤالات مصاحبه ساختاريافته ، طراحي گرديد.
تصوير ذهني و تصورات از خويشتن خويش به مثابه يک مداح ، و تصوير ذهني از مداحان نسل هاي پيش و قرون گذشته و نيز از ماهيت حرفه مداحي بسيار مثبت است .
(
, 
, 
)
