Abstract:
بدون تردید استاد شهید مطهری در بیشتر مسائل فکری که در زمان خود وارد شد،
نظرات و دیدگاه های عمیقی ارائه کرد که حاصل تحقیقات و تلاش های خستگی
ناپذیر ایشان بود . از جمله بحث هایی که می توان در اندیشه استاد مطهری پی
گرفت، بحث از مقوله آزادی است که این بحث را می توان از منظرهای مختلف
دنبال کرد . از این رو، پرسش های زیادی پیش روی پژوهشگر نهاده و از هر زاویه
بحثی گش وده می شود. از جمله می توان به طور کلی این پرسش را مطرح کرد که
آیا از نظر علامه شهید مطهری اسلام و آزادی با هم سازگاری دارند؟ به بیان دیگر
چه رابطه ای بین اسلام و آزادی برقرار است؟ مبانی و معیارهای مفهوم آزادی کدام
است؟ آیا آزادی مرز پذیر است و چگونه از آن می توان به شیوه درست بهره برد؟
مباحثی که در پی می آید به جمع اسلام و آزادی اشاره دارد و در طی مباحثی
همچون مفهوم آزادی، دلایل ضرورت آزادی، انواع و اقسام آزادی و حدود آزادی
به اثبات این مساله با تاکید بر اندیشه و آرای آیت الله مطهری میپردازد.
Machine summary:
بـه بـاور وي اعتقاد به خدا نه تنها آزادي انسان را سلب نمي کند بلکه ايـن خـود موجـب تقويـت روح آزادي خواهي در انسان مي گردد و لذا اعتقاد به خدا مساوي است با اينکـه انـسان آزاد و مختار باشد (مطهري ، ١٣٧٧، ج ١، ص ٥٢٦).
امـا استاد اين نوع آزادي را کاملا رد مي کند و معتقد است که در يک جامعه که افراد براسـاس يک سلسله تعهدات و التزامات زندگي مي کنند، يک فرد نمي توانـد همـه ي اعمـال دلخـواه خويش را هميشه و همه جا انجام دهد به نظر وي آزادي مطلق چيزي جز هرج و مـرج و نقض تعهدات اجتماعي نيست .
فقـدان مانع که در تعريف علامه مطهري لحاظ شده است به يک معنا اشاره بـه آزادي منفـي دارد، ولي اين آزادي منفي ، از نگاه استاد مطهري ، به خودي خود ارزشـمند و کامـل نيـست و از اين رو پاي آزادي مثبت نيز به تعريف وي گشوده مي شود و بنابراين از نگاه وي آزادي در رشد و کمال آدمي مي بايست مورد توجه و بهره مندي قرار گيـرد.
آيت الله مطهري در همين زمينه مي گويد: از نظر اسلام ، انسان محترم است ، ولي آيا لازمه احترام انسان اين است که هر انتخاب او محترم باشد؟ يا لازمـه آن ايـن اسـت کـه اسـتعدادهـا و کمالات انساني محترم باشد؛ يعني انسانيت محترم باشد (مطهـري ، ١٣٧٨، ج ٣، ص ٢٢٢).