Abstract:
قواعد اعلال در صرف زبان عربی به تلفظ کلمات معتل (کلماتی که یک یا دو همخوان سهگانۀ ریشۀ آنها یک نیمواکه است) میپردازند و از منظر زبانشناسی بخشی از صرف ـ واجشناسی زبان عربی محسوب میشوند. دستورهای سنتی در بحث تلفظ به حروف اشاره میکنند و چون نظامهای نوشتاری همۀ ویژگیهای تلفظی را بازنمایی نمیکنند، فهم و یادگیری قواعد تلفظی در شکل سنتی آنها دشوار است. تکیه نیز چون در خط بازنمایی ندارد، در دستورهای سنتی نادیده گرفته شده، حال آن که تکیهگذاری صحیح در قرائت به اندازۀ تلفظ صحیح همخوانها و واکهها مهم است. در این مقاله، به قواعد اعلال افعال اجوف (افعالی که همخوان دوم ریشۀ آنها نیمواکه است) از منظر زبانشناسی نگریستهایم تا ضمن مشخص کردن سادگی فرایندهای واجی مورد اشاره در این قواعد، نقش تکیه را در تلفظ این دسته از افعال نشان دهیم. بدین منظور، پس از آوانویسی مثالهای هر یک از قواعد، الگوی تکیۀ آنها را در چارچوب پارامترهای تکیۀ وزنی هیز (1995) تحلیل کردهایم تا نشان دهیم قواعد اعلال افعال اجوف به چیزی بیش از حذف، کشش جبرانی و کشش ناشی از مقتضیات تکیه اشاره ندارند و میتوان با تمرکز بر آواها به جای حروف از دشواری مباحث دستور سنتی کاست.
I’lal rules in Arabic morphology which refer to the pronunciation of mu’tal words (words that have a semivowel as one or two of their three-consonantal roots) linguistically constitute part of the morpho-phonology of Arabic. Traditional grammars refer to letters when expressing rules and as writing does not always reflect pronunciation, understanding and learning such rules becomes difficult. While correct stress placement is as important as the pronunciation of individual consonants and vowels in recitation, stress has also been neglected in traditional grammars as it is not represented in writing. In this study, we have looked at the I’lal rules of Ajwaf verbs (verbs that have a semivowel as the second root consonant) linguistically in order to show the simplicity of the morpho-phonological processes involved and to show the main role that stress plays in the pronunciation of such verbs. By phonetically transcribing the examples of these rules and analyzing the observed stress patterns within the framework of Metrical Stress Theory (Hayes,1995), we have shown that the I’lal rules of Ajwaf verbs refer to nothing more than deletion, compensatory lengthening, and lengthening due to stress and that concentrating on sounds rather than on letters prevents the many complexities of traditional grammars.
Machine summary:
در این مقاله ، به قواعد اعـلال افعـال اجوف (افعالی که همخوان دوم ریشۀ آنها نیم واکه است ) از منظر زبان شناسی نگریسـته ایـم تا ضمن مشخص کردن سادگی فرایندهای واجی مورد اشاره در این قواعد، نقـش تکیـه را در تلفظ این دسته از افعال نشان دهیم .
53 ١٠ زبان شناخت ، سال یازدهم ، شمارۀ دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٩ جدول ٦ نمونه هایی از اعمال قاعده خصوصی افعال اجوف {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در مثال ١١ از جدول ٦ میبینیم که مانند مثال های ٥ و ٦ در جدول ٣ نیم واکه بـه همـراه واکۀ ماقبل حذف شده و تکیه از هجای دوم به هجای اول منتقل شده است و باز هم نیـازی به قاعدۀ جدیدی نیست .
جدول ١٢ نمونه های اعمال قواعد اعلال بر ریشه اجوف که در آنها نیم واکه در پایان هجا قرار گرفته است {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نگاهی دوباره به این مثال ها نشان میدهد که این صورت ها نیز تابع الگوی تکیه در زبـان عربی هستند، یعنی در آنها هجای پیش پایانی سنگین میشود تا همچنان تکیه بر باقی بمانـد و 59 ١٦ زبان شناخت ، سال یازدهم ، شمارۀ دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٩ در واقع نیازی به قاعدۀ کشـش جبرانـی در کنـار قاعـدۀ تکیـه نیسـت .