Abstract:
آدبیات برنامهریزی پژوهشی» بیش از نیمقرن به این سوّال متمرکز شده است که دربارة
چه چیزی باید پژوهش شود و کدام دسته موضوعات و عناوین ارزشمندتر و ضروریتر هستند؟ این
پرسش که به حوزه مدیریت و برنامهریزی مرتبط است» ریشه در نحوه تصمیمگیری در انتخاب
موضوعات پژوهشی دارد, موضوعات اغلب پژوهشهاء براساس تصمیمگیری فردی و یا کمپتهای
خاص و عمدتا بدون بررسیهای جامع الاطراف و مانع الاغیار آن انتخاب میشود. بدیهی است»
نتیجهای که با اجرای پژوهشهای مبتنی براینروش به دست میآید. طراحی و اجرای برنامهای
فاقد اثربخشی لازم و همراه با مشکلاتی فراوان درعمل است. راه برونرفت از این وضع شناسایی
نیازهای واقعی و دارای اولویت از طریق نیازسنجی پژوهشی است.
نیازسنجی پژوهشی به فرایند شناسایی نیازهای بالقوه پژوهشی وتعیین اولویت دربین عناوین مختلف
پژوهشی به منظورتدارک مبنایی برای تخصیص بهینه منابع گفته میشود. یکی ازموّلفههای توفیق
در نتایج نیازسنجی» تنوع و تکثرمنابع و محورهایی است که سمت و سوی شناسایی نیاز را روشن
میکند. در اجرای نیازسنجی پژوهشی» محور مطالعاتی نیازسنجی پژوهشی با رویکرد آیندهنگرانه از
اهمیت زیادی برخورداراست . شتابنده بودن تغییرات و پیشرفتها در حیطههای گوناگون» ضرورت
آینده نگارانه نیازسنجی پژوهشی را پراهمیتتر از گذشته نمایان میکند. این کار با بهرهگیری ازعلم
آینده پژوهی در شناخت نیازها و موضوعات اولویت دا رآینده امکان پذیراست.
این نوشتار آینده پژوهی و کارکرد آن را در نیازسنجی پژوهشی مورد بررسی قرار میدهد.» و به سابقة
این حوزة مطالعاتی در جهان» ایران» نظام دانشگاهی و حوزههای علمیه و الزامات و بایستههایی
که پیگیری این مهم را در حوزههای علمیه جدیتر مینماید. اشاره میکندء و در پایان» مدلی از
نیازسنجی پژوهشی با رویکرد آینده محورارائه میدهد
Machine summary:
• محمدصالح مازنی * نیازسنجی پژوهشی با رویکرد آینده نگرانه ادبیات برنامه ریزی پژوهشی ، بیش از نیم قرن به این سؤال متمرکز شده است که دربارٔە چه چیزی باید پژوهش شود و کدام دسته موضوعات و عناوین ارزشمندتر و ضروری تر هستند؟ این پرسش که به حوزه مدیریت و برنامه ریزی مرتبط است ، ریشه در نحوه تصمیم گیری در انتخاب موضوعات پژوهشی دارد.
افزون بر این ، راه اندازی گروه مط العاتی نیازسنجی پژوهش در حوزه علمیه قم و رصد فعالیت های پژوهشی مورد نیاز جامعه در حوزه های گوناگون علوم ، تلاش برای تدوین نقشۀ جامع علمی و نقشۀ جامع علم ، تدوین درخت واره علوم و مهندسی رشته های حوزوی و تهیه و تنظیم نظام جامع پژوهش ، تعیین جهت تولید رشته های مختلف دانش دینی ، تلاش برای راه اندازی مرکز مط العات راهبردی و از همه مهم تر تدوین سند چشم انداز حوزه در افق ایران ١٤٠٤، نشان از توجه حوزه به این مسیر مهم ، برای دست یابی به رسالت خود دارد.
بنابراین ، در پروژه های آینده پژوهی باید نیازها شناسایی و اولویت یابی شود و این فرایند نیز از طریق نیازسنجی پژوهشی انجام می شود.
ضمن این که برخی روش های آینده پژوهی در پاره ای از فرایندهای نیازسنجی پژوهشی قابل استفاده است .
نیازسنجی پژوهشی با رویکرد آینده نگرانه از سوی صاحب نظران حوزه نیازسنجی وآینده پژوهی روش های متنوعی برای شناسایی نیازهای پژوهشی ناظر به آینده پیشنهاد شده است که در این بحث به دو روش »نظرخواهی و مشاوره « و »الگوی هفت پرسش « اشاره می شود.