Abstract:
عدالتباوری و ظلمستیزی در ادوار مختلف ایرانزمین باعث بروز بسیاری از نحلههای فکری و سیاسی در این کشور شده است؛ حروفیه و اخوانالصفا از جمله فرقههایی هستند که با رویکرد عدالتگستری در ایران ظهور کردند؛ و اگرچه با هم مفارقت زمانی دارند، اما در هر دو حوزه نظر و عمل نسبتهای در خور توجهی دارند؛ در حوزه نظر، حروفیه نیز همانند اخوانالصفا بر سیادت کلمه و حرف تأکید بسیار دارند و معتقدند فقط کلمه از اصالت و مانایی برخوردار است. به بیان کلی، حوزه عمل یا همان سیاست عملی محل اصلی مناقشه این دو با یکدیگر است؛ این در حالی است که در عالم نظر تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد؛ بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که مبانی نظری و عملی شریعت از دیدگاه اخوانالصفا و حروفیه چه شباهتها و تفاوتهایی دارد؛ فرضیه پژوهش حاضر این است که اخوانالصفا و حروفیه اگرچه در حوزه مبانی نظری شریعت اشتراک نظر دارند، اما در حوزه عملی شریعت، که در پیوند با سیاست است، با هم تفاوت دارند. این پژوهش با هدف بررسی کلیات فکری و عملی اخوانالصفا و حروفیه در حوزههای دین و سیاست به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.
Believing in justice and defeating oppression in different periods of Iran's history have created many intellectual and political schools; Horufiyeh and Ekhwan Al-Safa are among the sects that emerged in Iran with a justice-spreading approach. Although they differ in time, they have remarkable proportions in both field of thought and action; Horufiyeh like Ekhwan Al-Safa, theoretically, places great emphasis on the superiority of words and letters, and believe that only words enjoy originality. In general, the sphere of action i.e. practical policy is the main point of contention between the two sects; however, there is, theoretically, not much difference between them. Accordingly, the main question of the present study is what are the similarities and differences between the theoretical and practical foundations of Sharia from the perspective of the Ekhwan al-Safa and Horufiyeh? The hypothesis of the research is that although Ekhwan Al-Safa and Horufiyeh share the same views in the field of theoretical foundations of Sharia, they differ in the field of practical foundations, which is related to politics. Using a descriptive and analytical method, this research has been carried out with the aim of examining the intellectual and practical generalities of Ekhwan Al-Safa and Horufiyeh in the fields of religion and politics
Machine summary:
بررسي وجوه تشابه و تفاوت جنبش حروفيه و اخوان الصفا 1 * مصطفي عبداللهي رامين يلفاني ** محبوبه شرفي *** [تاريخ دريافت : ۱۳۹۹/۰۴/۲۹؛ تاريخ پذيرش : ۱۳۹۹/۰۹/۱۰] چکيده عدالت باوري و ظلم سـتيزي در ادوار مختلف ايران زمين باعث بروز بسـياري از نحله هاي فکري و سـياسـي در اين کشـور شده است ؛ حروفيه و اخوان الصفا از جمله فرقه هايي هستند که با رويکرد عدالت گســتري در ايران ظهور کردند؛ و اگرچه با هم مفارقت زماني دارند، اما در هر دو حوزه نظر و عمل نسـبت هاي در خور توجهي دارند؛ در حوزه نظر، حروفيه نيز همانند اخوان الصفا بر سيادت کلمه و حرف تأکيد بسـيار دارند و معتقدند فقط کلمه از اصـالت و مانايي برخوردار اسـت .
com مقدمه حروفيه از جمله نحله هايي اســـت که تا پيش از يورش مغولان انســـجام فکري و عملياتي نداشــت و عمدتا با تقليد از روش هاي عرفاني ماســبق شــکل يافته بود؛ اما اين طريقت در قرن هشتم جلوه اي ديگر يافت ؛ چراکه فردي به نام فضل الله استرآبادي چنان به آن انسـجام بخشيد که حتي امراي زمان خود را نيز دچار رعب کرد.
اسـترآبادي و پيروانش آموزه هاي فکري خود را به نام شــيعه و صــوفيه نشــر داده و حتي مدعي بودند که علماي شـيعه و بزرگان صوفيه دچار کج فهمي در اسرار، و گرفتار تحجرند؛ دقيقا به دليل همين ادعا بود که رهيافت فکريشـان به برخي از اصول دين ، از جمله توحيد، نبوت و امامت ، با شيعه بسيار متفاوت بود؛ با اين حال ، حروفيه در جذب پيروان بســيار، موفق عمل کرد؛ چراکه آنها علاوه بر ورود به دســتگاه حاکميت و يافتن پيرواني از ميان امراي زمان خويش ، طرفداران بســـيار در ميان اديبان و چکامه ســـرايان يـافـت ؛ چنان که حتي عده اي از همين ادبا زعامت حروفيه را بر عهده گرفتند.