Abstract:
محیط زیست به عنوان یک امانت عمومی است که باید برای نسلهای آینده حفظ شود و کشورها و افراد برای استفاده از آن داری حق و تکلیف هستند و با توجه به اسناد حقوق بشری نسل سوم در خصوص حق بر محیط زیست سالم تعهداتی دارند که موظف به انجام آن می باشند.از طرفی در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که برنامه50 سال آینده کشور در حال تدوین است،بهره برداری و اجرای حق بر محیط زیست سالم مورد تاکید قرار گرفته است مهمترین سوالی که این مقاله به دنبال پاسخ به آن می باشداین است که تعهدات کشورها در مورد حق بر محیط زیست چیست و سازوکارهای اجرای این تعهدات در سند الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت چگونه می باشد؟ روش مطالعه این پژوهش توصیفی-تحلیلی می باشد.هدف از این پژوهش نیز بررسی تعهدات کشورها در اجرای حق بر محیط زیست با تاکید براجرای آن در این سند می باشد. نتایج نشان می دهد کشورها طبق اسناد حقوق بشری و قوانین ملی،ملزم به رعایت حق بر محیط زیست می باشند.همچنین در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران نیز که برگرفته از حقوق اسلام می باشد نیز در اصل پنجاهم قانون اساسی حفاظت از محیط زیست را مطرح نموده ودر بندهای 26-28-29 تدابیر سند الگو به شکل غیر مستقیم بر حفاظت از محیط زیست اشاره شده است.لذا تبیین حق بر محیط زیست به شکل شفاف و مستقیم به عنوان یکی از مفاهیم حقوق همبستگی در سند الگوی ایرانی اسلامی ضرورتی انکار ناپذیر می باشد.
Machine summary:
«از جمله خصوصیات حق بر محیطزیست بوجود آمدن حقوق و مسئولیت برای انسان میباشد به این مفهوم که هم دولت و هم اشخاص دارای حق و تکلیف بوده»(Hoseyni & Mohamadi, 2017: 140) و امانتدار محیطزیست برای نسلهای آینده میباشدوتضمین کننده قاعده حقوقی میباشد «که طبق آن دولتها امانت دار برخی موارد مانند: منابع طبیعی و اعمال قدرت عمومی، برای شهروندان هستند و باید از آنها به نفع عموم بهرهبرداری نمایند»(Moradi, 2017: 81) «ونسل حاضر از نظر اخلاقی و حقوقی متعهد و ملتزم به حفاظت از محیطزیست در برابر نسل آینده، میباشد» (Arabasadi and Ranjbarian, 2017: 408) با این هدف کنفرانس عمومی یونسکو 1 در نشست 29 در مورخه دوازدهم نوامبر۱۹۹۷ اعلامیه تکالیف نسل حاضر در برابر نسلهای آینده را تصویب کرد و در ماده ۴ اشاره میکند: «نسلهای حاضر متعهد میشوند که محیطزیست نسلهای آتی را خالی از آلودگی تهدیدکننده سلامت و بهداشت کرده و منابع طبیعی مورد نیاز را برای حفظ حیات انسانی و توسعه آن به عنوان امانت برای نسلهای آینده و آتی نگهداری کنند و قبل از اجرای طرحهای بزرگ توسعهای پیامدهای آن را برای نسلهای آینده مورد توجه قرار دهند» (Vakil and Askari, 2012: 72).
از جمله «اصول 9،12،13،22 اعلامیه انسان و محیطزیست، کنوانسیون 1972 معروف به اعلامیه استکهلم و اصول 13 و 16 اعلامیه محیطزیست و توسعه ناظر بر تعهد دولتها نسبت به جلوگیری و جبران خسارت زیستمحیطی هستند»(Jafari and Ahmadi, 2019: 618) همچنین در زمینه اجرای قوانین مربوط به حق بر محیطزیست قطعنامه 14دسامبر1990 مجمععمومیسازمان ملل متحد در مورد Solidarity Rights International Obligations European Court of Human Rights ضرورت تضمین محیطزیست سالم برای پیشرفت اشخاص بیان شده است.