Abstract:
رضاشاه در راستای برنامهها و اقدامات شبه مدرنیستی، وجود فرهنگ اسلامی را مانعی برای اهداف خود میدانست و سعی کرد به بهانه ی مدرن سازی ایران، شرایط را برای تحقق این اهداف فراهم آورد. بنابراین، ضمن در پیش گرفتن سیاست ناسیونالیسم گذشته گرا(باستان گرایی)، تجددگرایی(ایجاد جامعه شبه غربی) و سکولاریسم(جدایی دین از سیاست)، مذهب زدایی را در راس برنامههای فرهنگی خود قرار داد و سیاست کشف حجاب یکی از این نمونهها بود؛ که در نتیجه ی مقابله روحانیون و مردم با این سیاستها، قیام گوهرشاد به وقوع پیوست. بر این اساس، مقاله حاضر بر آن است تا نسبت میان قیام گوهرشاد را با سیاستهای فرهنگی رضاشاه بسنجد و راهبردهای وی را برای مبارزه با فرهنگ مذهبی بیان کند و نقش قیام گوهرشاد را در این زمینه مورد بررسی قرار دهد. حاصل این مطالعه تاریخی، ما را به این واقعیت رهنمون میسازد که قضیه کشف حجاب در راستای سیاست فرهنگی رضاشاه و بهخصوص سیاست مذهب زدایی وی قرار داشت.
Machine summary:
بنـابراين ، ضمن در پيش گرفتن سياست ناسيوناليسم گذشته گرا(باستان گرايي)، تجددگرايي(ايجاد جامعـه شـبه غربـي) و سکولاريسم (جدايي دين از سياست )، مذهب زدايي را در رأس برنامه هاي فرهنگي خـود قـرار داد و سياسـت کشف حجاب يکي از اين نمونه ها بود؛ که در نتيجه ي مقابلـه روحـانيون و مـردم بـا ايـن سياسـت هـا، قيـام گوهرشاد به وقوع پيوست .
بر اين اساس ، مقاله حاضـر بـر آن اسـت تـا نسـبت ميـان قيـام گوهرشـاد را بـا سياست هاي فرهنگي رضاشاه بسنجد و راهبردهاي وي را براي مبارزه با فرهنگ مذهبي بيـان کنـد و نقـش قيام گوهرشاد را در اين زمينه مورد بررسي قرار دهد.
در بررسي حوادث و وقايع تاريخ دوران رضا شاه ، مجموعه اقداماتي هم چـون تأسـيس دانشـکده معقول و منقول ، ايجاد مؤسسه وعظ و خطابه ، مقابله با مراسم سوگواري و عزاداري به بهانه مبارزه با خرافات ، جلوگيري از برگزاري مجالس ترحيم ، اجراي قانون نظام اجباري و مهـاجرت علمـا بـه قـم ، واقعه قم ، مبارزه با علماي ديني- سياسي مانند آيت الله مدرس ، متحدالشکل کردن البسـه ، امتحـان گرفتن از طلاب و کشف حجاب و ...
سخت گيري براي مسافران به عتبات عاليات ، جلوگيري از ارسال وجوه شرعي به علماي عتبات ، حذف اوقات شرعي با تعيين ساعت محلي تهران به عنوان ساعت رسمي تمـام نقـاط ايران (بـه رغـم اختلاف افق )، حمايت دولت از اقليت ها و فرقه هاي مذهبي از جمله بهائيـت ، حمايـت از روحانيـان و روشنفکراني مانند شريعت سنگلجي و احمد کسروي که از نظر علما منحرف محسـوب مـيشـدند و هم چنين رواج نوعي صوفي مآبي و درويش مسلکي و تبليغ و ترويج ايدئولوژي شاهنشاهي، از جملـه کارکردهاي دولت رضاشاه در جنـگ مـذهب زدايانـه اش در ايـن دوره است (بصـيرت مـنش ، ١٣٧٦: .