Abstract:
کتاب «حلیۀالابرار» پیرامون سیره معصومان علیهم السّلام به قلم محدث قرن11 و12 امامیه، سید هاشم بحرانی است. این کتاب به دلیل شباهت فراوان به کتاب «بحارالانوار»، در بخش تاریخ زندگانی ائمه، جایگاهی همانند آن کتاب را داراست. بخش پایانی کتاب در مجلد پنجم، حاوی روایات مهدویت است. با اینکه بحرانی در زمینه مهدویت سه کتاب مستقل نوشته است؛ حلیۀالابرار جامعیت کمنظیری در موضوعات مختلف مهدویت داشته است. مطالعه مهدویتنگاری بحرانی موجب آگاهی بیشتر از تفکرات مهدوی اخباریان در دوره صفویه -عصر احیای مجدد اخباریگری میشود و همچنین شناسایی ویژگیهای حدیثگرایی بحرینیها را در پیدارد. همچنین بحث از وجود روایات فراوان مهدوی در منابع عامه، آشنایی با منابعی که فعلا مفقود میباشند، ولی نویسنده از آنها نام برده و چگونگی تاثیر شرایط سیاسی دوره صفویه بر مهدویتنگاری شیعه، از دیگر جهات اهمیت است. بررسی همراه با توجه به سند و متن روایات کتاب، گویای رویکرد اخباریگری حداکثری بحرانی در انتقال مطالب کتابش است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، با بهرهگیری از رویکردهای تاریخی، رجالی و حدیثی همراه است.
The book “Hilyat al-Abrar”, about the life of the infallibles (A.S) is written by Seyyed Hashem Bahrani, the narrator of hadiths at 11th and 12th century after hijrat. Due to its great resemblance to the book “Bahar al-Anwar” in the life history section of the Imams, this book has a similar position. The final part of the book in volume 5 contains Mahdism traditions. Although Bahrani has written three independent books, Hailyat al-Abrar has had unparalleled comprehensiveness in various subjects of Mahdism. The study of Mahdism writings of Bahrani brings about more awareness of the Mahdism thoughts of Akhbarian in the Safavid period- the era of the revival of Akhbarism-. Moreover, it results in identifying the characteristics of Bahraini hadithism. In addition, the other important aspects include the discussion of the existence of many Mahdism traditions in public sources, acquaintance with the sources that are currently missing, but the author mentioned them, and how the political conditions of the Safavid period affected Shiite Mahdism. A review with regard to the document and text of the book indicates the maximum of Ahkbarism approach to convey the contents of his book. The descriptive-analytic research method is accompanied with the historical, authority-related, and hadithi approaches.
Machine summary:
هدف از بیان این بخش ، خلط مباحثی است که به نظر میرسد، بحرانی بدان مرتکب شده و وقایعی را که بسیاری از علمای متقدم همچون شیخ صدوق از آن با عنوان معجزه یاد نکرده اند، در عداد معجزات قرار داده و بدون توجه به مفاهیم یا وثاقت سندی و محتوایی از آن ها برای اثبات کرامت و فضیلت امام استفاده کرده است .
مثال دیگر، روایت نقل شده در الکافی کلینی درباره »فیما عند القائم من آیات الأنبیاء« است که بحرانی نسبت به وجود همین روایت در کتاب بصائر الدرجات صفار و کمال الدین شیخ صدوق تذکر داده ، بلکه تفاوت های طریق راویان این حدیث تا امام معصوم را نیز ذکر کرده است )همان ، ص ٢٤٣(.
با توجه به طول و تفصیل متن روایت ، اجمالا عنوان میشود، این روایت که در مبحث هویت مادر امام زمان ؟ است )بحرانی، ١٤١١: ج ٥، ص ١٤١(؛ اولین بار در کتاب کمال الدین شیخ صدوق ذکر شده و منابع متعددی پس از آن ، همچون دلائل الامامه ، منسوب به طبری )طبری آملی، ١٤٠٨: ص ٢٥٨-٢٦٣(؛ منتخب الانوار سید عبدالکریم نیلی )٨٠٣ق ( )نیلی، ١٣٦٠: ص ٥١(؛ مدینه المعاجز بحرانی)بحرانی، ١٤١٣: ص ٥١٢-٥٢١( و بحارالانوار علامه مجلسی)مجلسی، ١٤٣٠: ج ١٦، ص ٩-١٠(؛ این روایت را با همان سند شیخ صدوق آورده اند.
بحرانی در ابواب مهدویت از کتاب حلیۀ الابرار روایات گونه گونی را در مسائل مختلف از زندگانی امام مهدی؟ ذکر کرده که عمدتا دارای سلسله کامل راویان بوده و مصادر و منابع اقتباس شده در صدر روایت بیان شده است .