Abstract:
گفتگو با یک نیروی غیبی که از دیرباز مورد توجّه انسان بدوی قرار گرفته بود، با ادیان ابراهیمی حالت قانونمند گرفت و به صورت مناجات و نیایش درآمد. نیایش با خدا یکی از موارد ارزشمند و مهم در دین اسلام است و در متون مربوط به آموزههای شریعت و متون صوفیّه بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. یکی از مهمترین کتابهای دینی که در آن علاوه بر آموزههای مذهبی به مسائل عرفانی و ادبی هم پرداخته شده، کتاب صحیفۀ سجّادیّه از امام سجّاد(ع) است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی جایگاه نیایش در کتاب صحیفۀ سجّادیّه میپردازد. محورهای اصلی تحقیق عبارتند از: بیان حبّ و محبّت، عشق، توکّل، صبر، رضا، فنا، ذکر، فقر، شکر، توحید. برآیند پژوهش نشان میدهد که امام سجّاد(ع) که در متن کتاب صحیفۀ سجّادیّه مملو از حس و عاطفه بودهاند بیشتر به رویکردهای مبتنی بر عشق توجّه داشتهاند و حتی عشق را مرتبۀ والاتر از محبّت میدانند و معتقد هستند تا محبّت نباشد وصول به عشق صورت نمیگیرد و امام(ع) محبّت به خویشتن را اولین مرتبه عشق میدانند و همان دعاها و انابه و تضرعی که در دعاهایشان وجود دارد، محبّت به خویشتن است.
Conversation with an unseen force, which had long been of interest to the primitive man, became lawful with the Abrahamic religions and became a form of prayer. Prayer with God is one of the most valuable and important things in Islam, and has received a lot of attention in the texts related to the teachings of the Shari'a and the Sufi texts. One of the most important religious books in which, in addition to religious teachings, mystical and literary issues are discussed is the book of Sahifa Sajjadieh by Imam Sajjad (AS). This analytical-descriptive article examines the place of prayer in Sahifa Sajjadieh's book. The main axes of research are repentance, patience, gratitude, hope, holy fear, voluntary poverty, abnegation, dependence on God, love and unity of God. The results of the research show that Imam Sajjad (AS), who was full of feelings and emotions in the text of Sahifa Sajjadieh's book, paid more attention to approaches based on love and even considered love to be higher than kindness and believed that kindness is the prerequisite of attaining love. Imam (AS) also considers kindness to one’s self as the first stage of love, as the exact same prayers, functions, and supplications that exist in his prayers are realizations of love of self.
Machine summary:
برآیند پژوهش نشان میدهد که امام سجّاد(ع) که در متن کتاب صحیفۀ سجّادیّه مملو از حس و عاطفه بودهاند بیشتر به رویکردهای مبتنی بر عشق توجّه داشتهاند و حتی عشق را مرتبۀ والاتر از محبّت میدانند و معتقد هستند تا محبّت نباشد وصول به عشق صورت نمیگیرد و امام(ع) محبّت به خویشتن را اولین مرتبه عشق میدانند و همان دعاها و انابه و تضرعی که در دعاهایشان وجود دارد، محبّت به خویشتن است.
2. بختیار (1383)، در کتاب «عرفان و صحیفۀ سجّادیّه» به بررسی صحیفۀ سجّادیّه از بعد عرفانی پرداخته است و مباحثی چون پژوهش در عرفان، دعا و نیایش، حمد الهی، عرفای نظری (ذات حق، اسماء و صفات حق، ارادۀ ازلیه، رحمت حق، انسان کامل و قضا و قدر) عرفان عملی (ایمان، صبر، توکّل، تسلیم، توبه، تقوا، ورع، خوف، رجا، خشوع، زهد، رضا، یقین، اخلاص، شکر، خوب، محبّت و توحید) در این کتاب بیان شده است.
3. توحید توحید یکی از مهم ترین رویکردها در صحیفۀ سجّادیّه است، که امام سجّاد(ع) در بیشتر نیایشهای خود به آن پرداخته است.
4. نتیجهگیری نتایج بررسی نیایشهای صحیفۀ سجّادیّه چنین است: در صحیفۀ سجّادیّه، محبّت معنای گستردهای دارد؛ امام سجّاد (ع) در دعاهایش محبّت را همچنین اراده و خواست خدا میداند و این برکتی است که پروردگار به بندگان خاص خود عطا میکند.
در رویکرد نیایشهایی که بیان کردیم رویکرد رضا در این اثر به خوبی مشهود است و یکی از والاترین مقامات عرفان الهی است که امام سجّاد (ع) در صحیفۀ سجّادیّه، رضای خود را از عدل خداوند نشان میدهد.