Abstract:
ادبیات غنایی بخش گستردهای از آثار فارسی را دربرمیگیرد که خود بخشهای متعدّدی دارد، یکی از آنها گونۀ مناجات است.
مناجات به دو دستۀ سپاس و خواهش تقسیم میشود. در این مقاله با مراجعه به آثار دو شاعر برجسته، نظامی و امیرخسرو دهلوی،
مناجاتهای این دو شاعر، تعداد و انواع آنها استخراج و بررسی گردید. در این مقاله نشان داده شدهاست که امیرخسرو مضامین و در
مواردی الفاظ اشعار خود را از نظامی گرفته و هرچند تعداد مناجاتهای او بیشتر از نظامی است ولی مناجاتهای شعر نظامی از نظر
ادبی بسیار قویتر است و او مضامین نو و تشبیهات و استعارات بیشتری را به کار بردهاست که در اشعار امیرخسرو این هنر آفرینیها
کمتر دیده میشود.
Machine summary:
مقایسۀ تحلیلی مناجاتهای خمسۀ نظامی و امیرخسرو دهلوی علیاصغر بابا صفری 1 نرگس خانی 2 چكيده ادبیات غنایی بخش گستردهای از آثار فارسی را دربرمیگیرد که خود بخشهای متعدّدی دارد، یکی از آنها گونۀ مناجات است.
این مثنویهای پنجگانه در سالهای 570 و 597 به نظم درآمده و سپس شاعران زیادی از آنها تقلید کردهاند که اسامی آنها به ترتیب تاریخ نظم از این قرار است: مخزنالاسرار شامل بیشتر از دو هزار بیت در اخلاق، خسرو و شیرین معروفترین اثر نظامی که شش هزار و پانصد بیت دارد، لیلی و مجنون شامل چهار هزار و پانصد بیت، هفتپیکر یا بهرامنامه شامل پنج هزار بیت و اسکندرنامه که بیش از ده هزار بیت دارد و به وزن شاهنامۀ فردوسی سروده شده و نظامی این مثنوی را که شامل دو قسمت است، شرفنامه و اقبال نامه و مقبلنامه و خردنامه هم نامیده است (ر.
شیرین و خسرو دربحر هزج مثمن مقصور یا محذوف که به تقلید از خسرو و شیرین نظامی سروده شده، با 17بیت مناجات خواهش آغاز شده: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مناجات دیگری نیز دارد با 31 بیت که 7 بیت آن سپاس است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} همچنین در مدح سلطان علاءالدین محمدشاه، 2 بیت مناجات خواهش، در بیان حقیقت عالم، 1 بیت خواهش، در حکایت محمود و ایاز، 2 بیت خواهش، در رسیدن خسرو به شیرین در شکارگاه، 1 بیت نیایش سپاس، در مشورت شیرویه با محرمان خود در کشتن خسرو، 1 بیت نیایش سپاس، در کشتن شیرویه خسرو را بر تخت شاهی نشستن، 1 بیت نیایش سپاس و در خاتمۀ این کتاب هم، 6 بیت نیایش خواهش دیده میشود (ر.