Abstract:
در بررسی زبان شناختی واژهی مرکب[1] از دو یا چند تکواژ قاموسی پدید میآید و حداقل شامل دو پایه است که هر دو واژهاند یا این که ریشهی تکواژ محسوب میشوند. در آثار بسیاری به واژههای مرکب فارسی اشاره شده است اما تعداد آثاری که دیدگاهی معنی شناسی نسبت به واژههای مرکب فارسی داشتهاند با میزان تحقیقاتی که این گونه واژهها را مورد بررسی قرار دادهاند اندک بوده است. هدف پژوهش حاضر این است که با رویکردی معنایی- شناختی، انواع روابط معنایی اسامی مرکب برون مرکز را بررسی کنیم. از دیدگاه زبان شناسی شناختی، آن نوع رابطهی معنایی که میان اجزای ترکیب وجود دارد معیاری قطعی برای تعبیر نهایی ترکیب است. اسامی مرکب درون مرکز دارای روابط معنایی شناخته شده بین اجزای خود هستند؛ در حالی که اسامی مرکب برون مرکز از الگوی مشخصی در این زمینه پیروی نمیکنند. با مطالعهی کتابها و بررسی روزنامهها این اسامی را گردآوری کردیم و به بررسی روابط معنایی بین اسامی مرکب برون مرکز بر اساس فهرست گیرجو و همکاران [2](2005) پرداختیم که در نتیجه مشخص شد اسامی مرکب برون مرکز دارای 11 نقش معنایی هستند، از جمله رابطهی مالکیت، تشبیه، مکانی و... پربسامدترین این روابط معنایی از نوع روابط معنایی استعاری و عددی هستند و کم بسامدترین آنها از نوع سببی هستند. این بررسیها در حوزههای صرف، قابل استفاده است و در راه گشودن گرههای دستور زبان فارسی نیز به ما کمک میکند.
Machine summary:
بررسي روابط معنايي در اسامي مرکب برون مرکز زبان فارسي مرجان طاهري اسکويي استاد هيئت علمي گروه زبان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تاکستان زهرا پرويني راد مدرس گروه مترجمي زبان انگليسي دانشگاه پيام نور کنگاور پيمان تباري استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد کنگاور تاريخ دريافت : ٩٤/١٠/١٢ تاريخ پذيرش : ٩٥/٠٢/١٨ چکيده در بررسي زبان شناختي واژه ي مرکب ١ از دو يا چند تکواژ قاموسي پديد مي آيد و حداقل شامل دو پايه است که هر دو واژه اند يا اين که ريشه ي تکواژ محسوب مي شوند.
کليدواژه ها: واژه هاي مرکب ، رابطه معنايي، برون مرکز، درون مرکز ٢- مقدمه گسترش و تقويت واژگان ، از طريق ساختن کلمات جديد، ويژگي اساسي تمام زبان هاي طبيعي است و هر زباني روش هايي براي خلق کلمۀ جديد دارد يکي از طبيعي ترين روش ها، 3 روش ترکيب است که در اکثر زبان هايي که مورد مطالعه قرار گرفته مشاهده شده است ( آشر، ٢٠١٠: ٥٠٢) و در بسياري از زبان ها (مثلا انگليسي، آلماني و فارسي) در رقابت با ساير روش هاي واژه سازي، فعال تر است .
در اين قسمت ابتدا تعاريفي را که زبان شناسان از واژه هاي مرکب ارائه کرده اند بيان مي کنيم ، سپس به اختصار از مفهوم نظري مربوط به اين پژوهش سخن به ميان مي آيد و بعد پژوهش هايي که در زمينه ي تحليل روابط معنايي در اسامي مرکب درون مرکز و برون مرکز زبان فارسي انجام شده است را بيان مي کنيم .