Abstract:
حکومت آل بویه از زمان تاسیس تا اتمام اقتدار اقدامات زیادی در حکومت اسلامی انجام داد و یکی از مقتدرترین این افراد معزوالدوله است. احمد دیلمی (ح ۳۰۳-۳۵۶ ق) ملقب به معزالدوله و ابوالحسن فرزند بویه، از حاکمان برجسته شیعی آلبویه به شمار میرود. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که سیره سیاسی معزالدوله در گسترش تشیع در خلافت عباسی چه بوده است؟ نتایج این پژوهش که با روش توصیفی؛ تحلیلی و بهرهگیری از منابع معتبر انجام شد، نشان میدهد دوران آلبویه بهعنوان یک حکومت شیعی، از ابعاد سیاسی و اجتماعی، جزء برجستهترین ادوار تاریخ تمدن اسلامی به شمار میرود. سالهای 332 تا 339 مصادف بود با فتح بغداد توسط یک حکومت شیعی ایرانی، آلبویه از سال 321 هجری قمری تا سال 448 هجری قمری بر ایران و سایر مناطق تحت نفوذ خلفای عباسی حکومت کردند. معزالدوله نقش بسیار مهمی در فتح بغداد و تضعیف خلافت عباسی داشت و در امور سیاسی و نظامی میتوان به نقش بیبدیل او در گسترش تشیع در دوران قدرتش پی برد. با تسلط حاکمان آلبویه و بهطور مشخص معزالدوله در راس حاکمیت، دانشمندان، فقها و متکلمین شیعه به بغداد مهاجرت کردند و برخی از آنها سرپرستی امور شیعیان و سادات را به عهده گرفتند. ظهور و حضور معزالدوله بهعنوان اولین حاکم شیعیمذهب باعث شد محدودیتهای شیعیان و قتل آنان و غارت اموالشان در مناطق مرکزی جهان اسلام کاهش و تشیع در آن گسترش یابد.
The government of Al-Buwayh carried out many actions in the Islamic government from its establishment until
the end of its rule, and one of the most powerful of these people is Mu'izz al-Dawla. Ahmad Dailami (d. 303-356
AH) nicknamed Mu'izz al-Dawlah and Abu al-Hassan, son of Buwayh, is one of the prominent Shiite rulers of
Al-Buwayh. The present study seeks to answer the question of what was the political tradition of Mu'izz al-
Dawla in the spread of Shiism in the Abbasid caliphate? The results of this research by descriptive method; An
analysis and the use of reliable sources show that the period of Al-Buwayh as a Shiite government, from the
political and social dimensions, is one of the most prominent periods in the history of Islamic civilization. The
years 332 to 339 coincided with the conquest of Baghdad by an Iranian Shiite government. Al-Buwayh ruled
Iran and other areas under the influence of the Abbasid caliphs from 321 AH to 448 AH. Mu'izz al-Dawla played
a very important role in the conquest of Baghdad and the weakening of the Abbasid caliphate, and in political
and military affairs his irreplaceable role in the spread of Shiism during his rule can be seen. With the rule of the
rulers of Al-Buwayh and specifically Mu'izz al-Dawlah at the head of the government, Shiite scholars, jurists
and theologians migrated to Baghdad and some of them took over the affairs of Shiites and Sadat. The
emergence and presence of Mu'izz al-Dawla as the first Shiite ruler of the religion caused the restrictions on
Shiites and their killing and looting of their property in the central regions of the Islamic world to decrease and
Shiism to spread.
Machine summary:
پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که سیره سیاسی معزالدوله در گسترش تشیع در خلافت عباسی چه بوده است؟ نتایج این پژوهش که با روش توصیفی؛ تحلیلی و بهرهگیری از منابع معتبر انجام شد، نشان میدهد دوران آلبویه بهعنوان یک حکومت شیعی، از ابعاد سیاسی و اجتماعی، جزء برجستهترین ادوار تاریخ تمدن اسلامی به شمار میرود.
یکی از عللی که گمان زیدی بودن آنها در بعضی از اذهان تقویت کرده این بوده است که ظاهراً در ابتدای حمله معزالدوله به عراق، مردم مازندران با محمد بن حسن زیدی بیعت کرده بودند و همین سبب شده است که بعضی تصور کنند که آلبویه زیدی مذهب بودهاند (ابن تغری بردی، ۱۳۹۲، ج 4، ص 14)؛ اما اقدامات و کارهایی که حاکمان آلبویه بهعنوان شعائر مذهبی شیعه و تقویت آن بکار بردند، بهترین دلیل بر دوازدهامامی بودن آنها است.
ظهور آلبویه براثر لیاقتی که در جنگها از خود نشان داده بودند و همچنین به خاطر ضعف قدرت خلفای عباسی بروز کرد که تا قرن پنجم ه ق پابرجا بود «علی بن بویه و برادرش حسن که شجاعت و دلاوری را از پدر به ارث برده بودند به دلیل شایستگیهای فوقالعاده در جنگآوری، بهعنوان سرداران لشکر ماکان بن کاکی برگزیده» (نحوی، ۱۳۸۱، ص 23) و «دارای مرتبه سواری شدند»(ترکمنی آذر، ۱۳۸۴، ص 67) ایشان همواره در انتظار فرصتی مناسب بودند که بتوانند از آن بهرهبرداری کنند که این انتظار با اختلاف میان اسفار و ماکان بن کاکی زمینه را برای ایشان فراهم کرد.