Abstract:
برخورداری از محیط زیســت سالم و به شــکل خاص تر، بهره مندی از هوای پاک، یکی از نمودهای مهم نسل ســوم حقوق بشر است. با گذری بر اسناد و معاهدات بین المللی دو شــکل متفاوت از مواجهه با این حق را مشاهده می کنیم. در برخی از آنها مثل منشور آفریقایی، این حق به صراحت پذیرفته شده اما در برخی دیگر مثل میثاقین و یا کنوانسیون اروپایی سخنی از آن به میان نیامده است. عملکرد مراجع بین المللی نیز در این خصوص دو مسیر متفاوت طی کرده است. در دسته ای از آنها، بهره مندی از هوای پاک مستقیما در قالب نقض حق بهره مندی از محیط زیســت ســالم مورد بررسی قرار گرفته و در برخی دیگر این موضوع بطور غیر مستقیم و در قالب نقض یک یا چند حق بشری ارزیابی شده اســت. در اداهه خواهیم دید که برخلاف تصور اولیه، عملکرد مراجع دسته دوم و بطور ویژه دیوان اروپایی حقوق بشر، بسیار موفقیت آمیزتر بوده است.
Machine summary:
واژگان کليدي : محيط زيســت سالم ، هواي پاک ، اســناد حقوق بشري ، ديوان اروپايي حقوق بشر، تفسير تکاملي ١- استاديار و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهرکرد 431 مقدمه آلودگي هوا در يک تعريف کلي عبارت است از وجود و حضور هر نوع گاز يا ماده زيان آور و سمي که مستقيم يا غير مستقيم هوا و فضاي اطراف زمين را آلوده ساخته و موجب صدمه به حيات و زندگي گياهان ، حيوانات و آدميان شود.
در همين رابطه کميته حقوق اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي که رکن ناظر بر اجراي ميثاق بين المللي حقوق اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي است در نظريه عمومي شماره ١٤ خود که به تفسير ماده ١٢ ميثاق مزبور (در زمينه دسترسي به بالاترين استانداردهاي قابل حصول بهداشتي ) مي پردازد، به تعهدات کشورها در خصوص بهره مندي از محيط زيست سالم و بطور خاص هواي پاک اشاره مي کند که در مبحث مربوط به عملکرد مراجع بين المللي به آن اشاره خواهد شد.
ديوان اروپايي نيز در نهايت ضمن اشــاره به اين امر که آلودگي شــديد محيط زيســت مي تواند بطور معکوسي بر رفاه افراد تاثير گذار باشد و مانع از بهره مندي آنها از خانه و سرپناهشــان شود، ياد آور شده که دولت ايتاليا تعهداتي را که در راستاي تامين حق بهره مندي از حريم خصوصي و زندگي خانوادگي براي شــاکيان داشته ايفا نکرده و در نتيجه ماده ٨ کنوانسيون را نقض کرده است .