Abstract:
یکی از رسالتهای قرآن کریم، تربیت فکر در انسانهاست. آنچه از این نظر در قرآن حائز اهمیت بسیار است، از یک سو به کار بردن تفکر صحیح است و از سوی دیگر، هدایت بشر بوسیله این نیروی درونی است. تربیت فکر فرآیندی است که انسان را به چگونه فکر کردن و بکار گیری آن تا رسیدن به نتیجه مطلوب؛ رهنمون می کند. در یک نگاه کلی به ظاهر قرآن، خداوند در بیش از471 مرتبه مشتقات تفکر همچون بصیرت، نظر، تذکر، تعقل، تدبر و 18 مرتبه با کلمه تفکر، سخن گفته است. پژوهش پیش رو با روش تحقیق استنتاجی، روش استدلال محور بر پایه آرایه بندی قضایا، در قالب قضایای مقدم و مؤخر می باشد. قرآن در فرایند تفکر، از بسترهای موجود، بهره می گیرد و با تقویت این قوه، انسان را از محسوسات به معقولات هدایت می کند و زمینه حرکت کمالی وی را فراهم می کند. انسان با تفکر از طریق روش برهان به یقین یک حقیقت واحد را دریافت می کند و متوجه می شود که تمام نظام هستی به علت العلل نیاز دارد. در این نگاه هر وجودی، به اعتبار ظهور و تجلّی حق، امری واقعی و مرتبط به حق می شود. چنانکه از سوی ذات حق که فیاض مطلق است، فیض وجود ساری می شود و هر موجودی که دارای شوقی است، کمالات خود را حفظ می کند و برای تحصیل کمالات عالی حرکت می نماید.
One of the missions of the Holy Quran is to train the mind in human beings. What is very important in this regard in the Qur'an is, on the one hand, the use of correct thinking and, on the other hand, the guidance of mankind by this inner force. Thought training is a process that teaches a person how to think and use it to achieve the desired result; Leads. In an overview of the appearance of the Qur'an, God has spoken more than 471 times the derivatives of thinking such as insight, opinion, reminder, reasoning, contemplation and 18 times with the word thinking. The present research is based on inferential research method, which is an argument-based method based on the array of theorems, in the form of first and last theorems. In the process of thinking, the Qur'an uses the existing contexts and, by strengthening this power, guides man from the senses to the senses and provides the ground for his perfect movement. By thinking through the method of proof, man certainly receives a single truth and realizes that the whole system of existence needs causes. In this view, every being, by virtue of the appearance and manifestation of truth, becomes a real and related thing to truth. As by the essence of truth, which is absolute bounty, the grace of existence is manifested, and every creature that has enthusiasm maintains its perfections and moves to study for higher perfections.
Machine summary:
در این نگاه، هر وجودی به اعتبار ظهور و تجلّی حق، امری واقعی و مرتبط به حق میشود، چنانکه از سوی ذات حق که فیاض مطلق است، فیض وجود ساری میشود و هر موجودی که شوقی دارد، کمالات خود را حفظ میکند و برای تحصیل کمالات عالی حرکت مینماید.
1. حقیقت در تربیت فکری قرآن در دین اسلام، انسان به نظر در نظام عالم و تفکر در کل هستی دعوتشده است تا انسان به واقعیتهای عالم توجه کند؛ زیرا انسان غرق در این واقعیتهاست و میتواند با حواس خود واقعیت بیرون را حس کند و با خارج ارتباط حضوری دارد؛ یعنی آثار خارج را در حس مییابد و با ادراک خود و علم حضوری آن را میفهمد، چنانکه امیرالمؤمنین (ع) میفرماید: «من تَفَکَرَ فی آلاء اللهِ سبحانه وُفّقَ» (تمیمی آمدی، 1381، ص 56).
اینکه قرآن از انسان میخواهد دربارهی واقعیتها به تفکر بپردازد، به این سبب است که انسان توانایی ادراک واقعیت ورای خود را دارد؛ همچنین میتواند که دربارهی آنچه حس میکند، حکم نماید؛ مثلاً دیدن رد پا بهوسیلهی حس انجام میگیرد؛ اما اینکه کسی از آنجا گذشته است، با توانایی عقلی حکم میشود.
درنتیجه، امکان وجود نیز به معنای همان نیاز و فقری است که در ذات معلول نسبت به علت نهفته است، چنانکه در قرآن میفرماید: «وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الَْْارْضِ جَميعاً مِنْهُ إِنَّ في ذلِكَ لَْاياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ.