Abstract:
امروزه کشورهای دنیا تلاش میکنند با بهرهگیری از عوامل ژئوپلیتیکی نسبت به اتخاذ راهبردهای مناسب در راستای منافع ملّی خود اقدام نمایند. منطقه خلیج فارس و کشورهای پیرامونی آن یکی از مناطق حساس و راهبردی دنیا است که بهدلیل ارزش های ارتباطی، ژئواکونومیکی، ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این تحقیق با عنوان «عوامل ژئوپلیتیک طبیعی مؤثر بر راهبردهای دفاعی ج.ا.ایران در حوزه خلیج فارس» سعی شده است این عوامل، از دریچه عامل طبیعی ژئوپلیتیک مورد بررسی قرار گیرد. نوع این تحقیق، توسعهای و شیوه گردآوری دادهها و اطلاعات مورد نیاز کتابخانهای و اسنادی است و با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی پس از انجام مطالعات نظری و محیطشناسی ژئوپلیتیک تلاش گردیده تا این عوامل طبیعی شناسایی و نسبت به تأیید و تعیین نقش عوامل آنها (در قالب بسترهای فرصتآفرین، تهدید زا، قوت و ضعف) اقدام گردد. در همین رابطه پرسشنامههای مربوطه طراحی گردیده و بین جامعه آماری 40 نفری به صورت تمامشمار توزیع و با استفاده روشهای تجزیهوتحلیل آمار توصیفی و استنباطی و نرمافزار SPSS به جمعبندی و ارزیابی سؤالات تحقیق پرداخته شده است. در نهایت با بهرهگیری از آزمون فریدمن، تعداد 20 عامل احصاء که « موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک جمهوری اسلامی ایران» و « عمق راهبردی مناسب جمهوری اسلامی ایران » و « طول و نوع سواحل کشورهای حوزه خلیجفارس» بهعنوان مهمترین عوامل طبیعی ژئوپلیتیک مؤثر بر راهبردهای فاعی ج.ا.ایران در حوزه خلیج-فارس رتبهبندی گردیدند.
Nowadays, the countries around the globe are trying to take advantage of geopolitical factors to implement appropriate strategies according to their national interests. The Persian Gulf region and its neighboring countries is one of the most sensitive and strategic realms in the world, and it is of great importance due to its communication, geo-economic, geopolitical and geostrategic tenets. In this study, it had been tried to examine these factors through the lens of a natural geopolitical factor. This study was a developmental one and employed desk, documentary and field methods to collect data. Using descriptive-analytical and case-based methods after conducting theoretical and geopolitical environmental studies, attempts were made to identify these natural factors and to confirm and determine the role of their factors (in the form of opportunities, threats, strengths and weaknesses). In this respect, the related questionnaires were designed and distributed among a statistical population of 40 participants and then the research questions were summarized and evaluated using descriptive and inferential statistics analysis and SPSS software. Finally, 20 factors were extracted and introduced among which the factors of "Geographical and strategic location of the I.R. of Iran", "Dominance and control (control) of the Strait of Hormuz by the I.R. of Iran through the islands of Hormoz and Lark" and "Appropriate strategic depth of the I.R. of Iran" were categorized as the most significant natural geopolitical ones that influence the defense strategies of the I.R. of Iran in the region of Persian Gulf.
Machine summary:
نوع اين تحقيـق ، توسعه اي و شيوة گردآوري داده ها و اطلاعات موردنياز، کتابخانه اي و اسنادي و ميداني است و با بهـره گيـري از روش توصيفي- تحليلي و موردي زمينه اي پس از انجام مطالعات نظري و محيط شناسي ژئوپليتيـک ، تـلاش گرديـده تـا ايـن عوامل طبيعي شناسايي و نسبت به تأييد و تعيين نقش عوامل آنها (در قالب بسترهاي فرصت آفرين ، تهديدزا، قـوت و ضعف ) اقدام گردد.
ا. ايران و کشورهاي جنـوب خلـيج فـارس نقـش اساسـي و تعيـين کننـده در راهبردهاي دفاعي ايران در حوزه خليج فارس دارد، بنابراين نگراني که وجود دارد اين است که عدم توجه به عوامل ژئوپليتيک طبيعي در حوزة خليج فارس کـه بـه عنـوان يـک محـيط راهبردي مهم براي ج .
پيشينۀ تحقيق (١) «غلامعلي رشيد» (١٣٨٦) در رسالۀ دکتري خود با عنوان «نقـش عوامـل ژئوپليتيـک در راهبرد دفاعي (مطالعه موردي ايران نسبت به عراق )» به شناسايي عوامل ژئوپليتيک مؤثر بر راهبردهاي دفاعي اقدام و در پايان چنين نتيجه گيري نموده است کـه عوامـل ژئوپليتيـک موقعيت جغرافيايي، ظرفيـت هـاي کمـي و کيفـي جمعيـت ، نهادهـاي سياسـي فرهنگـي و اجتماعي، دين و مذهب ، ويژگي هاي نظام ج .
جمع بندي عوامل ژئوپليتيک طبيعي مؤثر بر راهبردهاي دفاعي حـوزة خليج فارس به شرح زير است : (١) موقعيت جغرافيايي و ژئواستراتژيک ج .
ا. ايران در حوزة خليج فارس (به تصویر صفحه مراجعه شود (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول بالا نشان ميدهد که پس از تجزيه وتحليل داده هاي پرسشنامۀ دوم ، از ديد جامعۀ آماري عوامل Na٤ و Na١٣ و Na١٤ مهم ترين بسترهاي فرصـت آفـرين و عوامـل Na٧ و Na٩ و Na١٠ مهم ترين بسترهاي تهديدزاي عامل ژئوپليتيک طبيعي مؤثر و نقـش آفـرين بـر تدوين راهبردهاي دفاعي ج .