Abstract:
با رشد حوزه های دانش، انتشارات علمی نیز به سرعت توسعه یافته و
در نتیجه این رشد، رصد روندهای پژوهشی در حوزه های گوناگون علم د شوار
شده است. مهم ترین کاربرد ترسیم این روندها از طریق معیارها و روش های
علم سنجی، ارزیابی و ارزش گذاری منابع اطلاعاتی است. این مقاله ضمن بررسی
روش های گوناگون رصد روند علمی و ارزش گذاری تأثیر علمی از ابتدا
تاکنون - شامل روش های مرور و داوری توسط همتایان، کتابسنجی، روش های
مبتنی بر وب، شبکه های اجتماعی و آلتمتریکس - به نقش کتابداران در استفاده
از معیارهای گوناگون رصد روند علمی و ارزش گذاری علم و توسعه آنها
می پردازد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در کنار معیارهای سنجش تأثیر
علمی، ساخت و توسعه معیارهای جدی د همگام با تغییر محیط توسعه علمی
ضروری است. کتابداران با بینشی که از روند رشد علم دارند با خلق معیارهای
جدید و توسعه معیارهای موجود می توانند همواره در مسیر توسعه علم،
یاری رسان محققان باشند.
Along with the growth of science domains, scientific
publications are also rapidly developing and as a result of this growth,
tracing research trends in various domains of science becomes more
difficult. The main use of tracing research trends by scientometrics
methods and metrics is in assessment and evaluation of information
resources. This paper reviews various methods of tracing the due
trends (including peer review, bibliometric methods, web-based
methods, and social networks, altmetrics) and studies the role of
librarians in using and developing different criteria for monitoring
and evaluating the process of science production. The results show
that metrics for measuring the scientific impact should be created and
developed in consistance with the development of scientific
environment. As a result, librarians should develop new methods to
carry out their role as scholarly communication specialists.
Machine summary:
رصد روندهاي علمي : روش ها و معيارهاي علم سنجي و تغيير نقش کتابداران سحر مهربان ١ دانشـجوي دکتـري علـم اطلاعـات و دانـش شناسـي دانشگاه آزاداسلامي ؛ واحد علوم و تحقيقات تهران يزدان منصوريان ٢ دکتري علم اطلاعات و دانش شناسي ؛ دانشيار دانشگاه خوارزمي دريافت : ١٣٩٢/٠٣/١٩ پذيرش : ١٣٩٢/٠٦/١٩ با رشد حوزه هاي دانش ، انتشارات علمي نيز به سـرعت توسـعه يافتـه و در نتيجۀ اين رشد، رصد روندهاي پژوهشي در حوزه هاي گوناگون علـم دشـوار شده است .
رديابي روندهاي علمي يکي از حوزه هاي مورد علاقۀ دانشمندان اسـت ؛ چـون بـه آنان کمک مي کند از پيشرفت هاي بلادرنگ ١ در حوزه هاي مورد علاقۀ خود آگـاه شـوند (٢٠١٢ Xu &Wang, Wang, ) تا بتوانند از ايـن طريـق بـر آينـدة مطالعـاتي خـود، نظـارت و کنترل بيشتري داشته باشند (٢٠١٠ Hemminger &Priem ).
Mendelian 618 ضعف و کمبودهاي موجود در روش هـاي مبتنـي بـر اسـتناد و روش مـرور و داوري توسط همتايان ، مقدمه اي براي ظهور ديگر معيارهاي اندازه گيري تـأثير علمـي ، و تجزيـه و تحليل روند علمي است .
پريم و همينگر اشاره مـي کننـد کـه امـروزه روش هـاي مبتنـي بـر استناد، تنها منبع معيارهاي اندازه گيري تأثير علمي نيست و وب نيز مي توانـد نقشـي در ايـن زمينه ايفا کند (٢٠١٠ Priem and Hemminger).
با انتقال فعاليت هاي علمي به محيط برخط در دو دهۀ اخير براي ترسـيم تـأثير علمـي در محيط ديجيتال ، معيارهاي اندازه گيري متفاوتي بر اساس تحليل شـبکه هـاي اجتمـاعي و داده هـاي تـراکنش چگـونگي اسـتفاده بـه وجـود آمـده اسـت ( Priem and ;٢٠٠٩ Bollen ٢٠١٠ Hemminger).