Abstract:
در میان تاملاتی که دربارۀ عقبماندگی ایران نسبت به غرب صورت پذیرفته، نظریۀ انحطاط سید جواد طباطبایی، به اذعان موافقان و مخالفان، دارای جایگاهی درخور توجه است و به همین دلیل نقدهای فراوانی را نیز متوجه خود ساخته است؛ اما تا به حال از منظر علم «منطق» به منظومۀ فکری طباطبایی توجهی نشده است. پرسش پژوهش حاضر بر محور سازواری منطقی نظریۀ انحطاط شکل گرفته است. برای یافتن پاسخ، مبادی تصوری و مبانی تصدیقی نظریۀ انحطاط تفکیک شده، و بررسی میشود که آیا نتیجۀ تلفیق این دو سازوار است یا خیر؟ یافتههای پژوهش حاکی از وجود ناسازواری منطقی نظریۀ انحطاط سید جواد طباطبایی است.
Machine summary:
بررسی سازواری منطقی نظریۀ انحطاط سید جواد طباطباییمحمد باقری 1 سید علی میرموسوی 2 تاریخ دریافت: 09/07/1398 ـ تاریخ پذیرش: 20/08/1398 چکیده در میان تأملاتی که دربارۀ عقبماندگی ایران نسبت به غرب صورت پذیرفته، نظریۀ انحطاط سید جواد طباطبایی، به اذعان موافقان و مخالفان، دارای جایگاهی درخور توجه است و به همین دلیل نقدهای فراوانی را نیز متوجه خود ساخته است؛ اما تا به حال از منظر علم «منطق» به منظومۀ فکری طباطبایی توجهی نشده است.
1 اما در نیمۀ دوّم عصر ناصری، پرسش از انحطاط به سبب افزایش آشنایی با غرب ــ به واسطۀ سفرنامهنویسان و محصّلان «فرنگ» رفته ــ به یکباره اوج گرفت و بسیاری از متفکرین عصر مذکور به واکاوی چگونگی عقبماندگی ایران نسبت به غرب پرداختند (سید جواد طباطبایی، 1386: 104) که البته تا به امروز نیز این تلاش ادامه داشته است.
5 پیامد تلفیق مبادی تصوری و مبانی تصدیقی بدین صورت، طباطبایی با ارائۀ ویژگی ادوار گوناگون تاریخ ایران، سعی در نشان دادن سیر نزولی و انحطاط عملی ایران دارد؛ اما تلفیق تصوّر و تصدیق در اندیشۀ طباطبایی، زوال اندیشۀ سیاسی و نهایتاً انحطاط عملی ایران را در پی دارد.
8 طباطبایی پس از بررسی اندیشۀ ابنخلدون، به تبیین انحطاط عملی ایران پرداخته و علاوه بر عللی نظیر گسست میان عمل و نظر، فنای خردورزی، استیلای شرع بر عقل، امتنـاع اندیشـه، گسسـت از سنّــت، زوال اندیشــۀ سیاسـی، زوال تاریخ ـ نویسـی و تصلّب سنّت که پیشتر ذکرشان به میان رفت، بر شش علت دیگر تأکید میکند: به زعم وی، تنشهای آیینی ــ فرهنگی، 9 تنش میان فرمانروایی و فرهنگ ایرانی، 10 تنشهای نک: سید جواد طباطبایی، 1399: 337.