Abstract:
شهر کلات در امتداد رودخانهای به همین نام در معرض سیلابهای نسبتاً شدیدی قرار دارد که از جمله این سیلابها میتوان به سیلاب بزرگ سال 1380 اشاره کرد. با توجه به کوتاه بودن دوره آماری ایستگاه هیدرومتری کلات و غیر واقعی بودن حریم تعیینشده رودخانه توسط سازمانهای مسئول، نگارندگان بر آن شدند تا با استفاده از هیدرولوژی پالئوسیلاب به برآورد دبی سیلابهای بزرگ رودخانه مورد نظر پرداخته و از این طریق مناطق تحت خطر سیلاب را مبتنی بر داده های واقعی و قابل اطمینان که بهوسیله خود طبیعت ثبت گردیده تعیین نمایند. در این پژوهش ابتدا با مطالعه تفصیلی عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای بزرگمقیاس روند توسعه بافت فیزیکی شهر کلات مشخص و همچنین سایتهای احتمالی رسوبات آب راکد علامتگذاری گردید. سپس طی بازدیدهای میدانی نسبت به شناسایی دقیق سایتها، به بررسی وجود سایر شواهد دیرینهتراز و انجام تحلیلهای چینهشناسی پرداخته شد. در مرحله بعد جهت برآورد حداکثر سطح سیلاب با توجه به ارتفاع رسوبات آبراکدی و شواهد داغاب سیلاب، پس از نقشهبرداری از مقاطع عرضی و طولی کانال رود در سایتهای نمونه، حداکثر اوج سیلاب در منطقه مدلسازی شده که دبی اوج براساس رسوبات آبراکدی 25/554 و242/540 مترمکعب و براساس داغاب سیلاب 43/624 مترمکعب برآورد شده است. این نتایج با برآوردهای انجامشده به روشهای مرسوم هیدرولوژی در رودخانه موردنظر اختلاف چشمگیری داشته که با توجه به این نتایج حریم رودخانه کلات نسبت به سیلابهای بزرگ مشخص و مناطق در معرض خطر سیلاب تعیین حدود گردید. همچنین با توجه به نتایج قابل اطمینان حاصل از روش پالئوسیلاب، میتوان در مناطقی با شرایط یکسان با بهرهگیری از روش و نتایج پالئوسیلاب نسبت به خطر سیلاب در مسیلها و دشتهای سیلابی و مناطق ساحل نشین رودخانهها اقدام نمود.
Machine summary:
پهنه بندي خطر سيلاب هاي شهري با استفاده از داده هاي هيدرولوژي پالئوسيلاب (مطالعه موردي : شهر کلات نادري ، خراسان رضوي ) سيدرضا حسين زاده - دانشيار ژئومورفولوژي ، دانشگاه فردوسي مشهد محمد خانه باد - استاديار زمين شناسي ، دانشگاه فردوسي مشهد عذرا خسروي - کارشناس ارشد ژئومورفولوژي ، دانشگاه فردوسي مشهد پذيرش مقاله : ١٣٩٢/٠٥/٢٠ تأييد نهايي : ١٣٩٣/٠٣/٢٨ چکيده شهر کلات در امتداد رودخانه اي به همين نام در معرض سيلاب هاي نسبتا شديدي قرار دارد که از جمله اين سيلاب ها مي توان به سيلاب بزرگ سال ١٣٨٠ اشاره کرد.
با توجه به کوتاه بودن دوره آماري ايستگاه هيدرومتري کلات و غير واقعي بودن حريم تعيين شده رودخانه توسط سازمان هاي مسئول ، نگارندگان بر آن شدند تا با استفاده از هيدرولوژي پالئوسيلاب به برآورد دبي سيلاب هاي بزرگ رودخانه مورد نظر پرداخته و از اين طريق مناطق تحت خطر سيلاب را مبتني بر داده هاي واقعي و قابل اطمينان که به وسيله خود طبيعت ثبت گرديده تعيين نمايند.
پادگانه هاي آبرفتي مرتفع رودخانه کلات روي سـازندهاي رسـي قرمزرنـگ نئـوژن در داخـل ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 - Lewin 2 - Benito 3 - Thorndycraft 4 - Werritty 5 - Starkel 6 - Hoffmann 7 - DeWaele 8- Grossman 9 - Kidson 10 - Jaiswal ناوديس کلات از مناظر عمده ژئومورفولوژي کواترنري منطقه است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٢: نقشه زمين شناسي منطقه مورد مطالعه مواد وروش ها روش عمومي اين پژوهش از نوع تاريخي ، تجربي و مقايسه اي بوده و هدف اصلي آن بازسازي سطح حداکثر سيلاب - هاي رخ داده در رودخانه کلات بر مبناي شواهد پالئوسيلاب ها و استفاده از اين داده ها در تعيين مناطق خطـر سـيلاب در شهر کلات است .