Abstract:
رودخانهها و جلگههای حاصلخیز آنها از دیرباز کانون شکلگیری و رشد تمدنهای بشری بودهاند. جلگه خوزستان جلگهای کمارتفاع با شیب ملایم است که رودخانهی کرخه در آن جریان دارد. این رودخانه در طول دوران زمینشناسی به ویژه در عهد چهارم –کواترنر- از تحرک و پویایی خاصی برخوردار بوده است، به طوری که مرتب از مسیر اولیه خود منحرف شده و به مسیر یا مسیرهای دیگری تغییر جهت داده و علاوه بر جابجایی کانونهای شهری، موجب تغییر الگوی آبراههای نیز شده است. روششناسی تحقیق حاضر، متکی بر ترکیبی از روشهای کتابخانهای، میدانی و مطالعات تاریخی و بر مبنای روش سیستمی صورت گرفته است. در این پژوهش در یک بازه زمانی33 ساله ابتدا با استفاده از تصاویر چند طیفی ماهواره لندست شامل تصاویر سنجنده های MSS، ETM، ETM+ سالهای (2000،2008، 1975)، دادههای رقومی25000 :1، نقشههای توپوگرافی و تکنیک GIS و همچنین سامانه موقعیت یاب جهانی«GPS»، اقدام به شناسایی مسیرهای اولیه و قدیمی رودخانه کرخه گردید. سپس به کمک متون کهن تاریخی نظیر ابن بطوطه، ابن بلخی، ابن حوقل و استخری، مسیرهای قدیمی رودخانه مورد بازسازی قرار گرفت. در گام بعدی با استفاده از تکنیک های سنجش از دور، مآندرهای رودخانه کرخه بارزسازی شدند. نتایج این تحقیق، منجر به شناسایی چهار مسیر عمده قدیمی به همراه تعداد زیادی مسیرهای فرعی(66 مسیر) گردید. این در حالی بود که لایه رودخانه کرخه از روی تصاویر ماهواره ای سال 1975م. استخراج و با مسیر رودخانه در سال 2008م. روی هم انداخته شد و تغییرات مسیر رودخانه طی 33 سال در قالب نقشه تغییر مسیر رودخانه کرخه ارائه گردید.
Machine summary:
اين رودخانه در طول دوران زمين شناسي به ويژه در عهد چهارم –کواترنر‐ از تحرک و پويايي خاصي برخوردار بوده است ، به طوري که مرتب از مسير اوليه خود منحرف شده و به مسير يا مسيرهاي ديگري تغيير جهت داده و علاوه بر جابجايي کانون هاي شهري ، موجب تغيير الگوي آبراهه اي نيز شده است .
در اين پژوهش در يک بازه زماني ٣٣ ساله ابتدا با استفاده از تصاوير چند طيفي ماهواره لندست شامل تصاوير سنجنده هاي MSS،ETM ،ETM+ سال هاي (٢٠٠٨، ٢٠٠٠، ١٩٧٥)، داده هاي رقومي ٢٥٠٠٠ :١، نقشه هاي توپوگرافي و تکنيک GIS و همچنين سامانه موقعيت ياب جهاني «GPS»، اقدام به شناسايي مسيرهاي اوليه و قديمي رودخانه کرخه گرديد.
رودخانه کرخه نيز با واقع شدن در دشت سيلابي خوزستان از اين اصل مستثني نبوده و دائما در حال تغيير و انحراف از مسير اوليه خود بوده است .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- Strange (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١: موقعيت جغرافيايي محدوده مطالعاتي مواد و روش ها در اين تحقيق ابتدا ويژگي هاي طبيعي منطقه نظير وضعيت توپوگرافي ، شيب ، زمين شناسي ، جنس خاک ، رسوبات و اقليم مورد مطالعه قرار گرفت .
رودخانه کرخه به عنوان سومين رود بزرگ کشور (بعد از کارون و دز) نيز از اين امر مستثني نبوده و در طول تاريخ خود تغييرات زيادي را متحمل شده است .
-Afshin, yadollah, 1994, Iran Rivers, Second copies, Tehran Ministry of Power, pp 125.
- Ebnebatute, Mohammad Ebne Abdollah,1969, Ebnebatute Diary, SamadMovahedi, Second copies,Tehran, Institution Of Translation and Book Publication, pp 170.