Abstract:
برنامه پنجم توسعه که به عنوان قانون برنامه توسعه بعداز انقلاب اسلامی و در دوره چشم انداز بیست ساله نظام به تصویب مجلس رسیده است و از طرف دیگر با توجه به الگوهای توسعه اسلامی-ایرانی در همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و با رویکرد پیشرفت عدالت محور طراحی شده است، آیا در تدوین اسلامی بوده است و با اهداف دولت اسلامی همخوانی داشته است؟ یافتهها نشان میدهد که در برنامه پنجم توسعه 61 هدف تعیین و برای دستیابی به آنها حجم وسیعی از سیاستها و اقدامات آورده شده است «دولت» بیشترین مخاطب از حیث اجرای مفاد برنامه و «معاونت» از منظر حاکمیتی و نظارتی بوده است. در مقابل دولت اسلامی هدف نهایی خود را پیگیری و تحقق حق تکامل افراد قرار داده است که در حوزه اقتصاد از طریق زیر اهداف مبتنی بر عدالت و امنیت و رفاه قابلیت تحقق دارد.
یافتهها حاکی از آن است که اهداف برنامه در حوزه اقتصادی تا حدودی همخوانی با اهداف دولت اسلامی دارد هرچند که در این بین توجه به الزامی اساسی ضروری است و آن نگاه کارشناسی حاکم بر اهداف برنامه می باشد تا برنامه خوب را اجرایی نماید. وجود اشکلاتی چون تعدد اهداف و فقدان همگرایی بین اهداف، فقدان بازه زمانی، کلیگویی و تفسیربردار بودن اهداف، فقدان و عدم ارائه اسناد پشتیبان و تحلیل کارشناسی درباره چگونگی و نحوه تعیین اهداف، فقدان نظام تشویق و تنبیه شفاف و صریح ازجمله نکاتی است که در بررسی این اهداف محرز میشود و اجرای برنامه را با تردید مواجه مینماید.
This paper surveys the Fifth Development Plan Act as a case study on post-revolutionary development plan that have been ratified during the 20-year Perspective Document of Islamic Republic of Iran.
With respect to the progressive justice-oriented approach of Iranian-Islamic patterns in all economic, cultural, social, and political aspects, whether lawmaking process of the Fifth Development Plan have been based upon the Islamic values or not. Is its legislative process have been complied with goals of the Islamic government?
It can be drawn inference from the data that 61 goals have been considered in the fifth development plan as well as a wide range of policies and measures have been taken in order to achieve these goals.
It is noteworthy that governments have been mostly addressed to implement provisions of the fifth development plan Act as well as they have merely played major roles in governance. But in this regard, ultimate and distinctive goal of Islamic government is realization of the right to development of individuals that particularly in economic area, following goals such as justice, security and welfare-oriented objectives are feasible.
Although the necessity of having considerable expertise in implementing the fifth development plan is inevitably underscored, the findings indicate that economic objectives of the fifth development plan are partly consistent with the Islamic government’s goals.
Also the existence of certain problems such as multiplicity of goals as well as lack of integrated objectives, lack of period, generalization, interpretable objectives, failure to provide supporting documents, lack of expert analyses about how to set goals and an explicit system of incentives and disincentives waver over implementing the plan.
Machine summary:
بررسي برنامه هاي توسعه پنجم از نگاه اقتصاد اسلامي ۱ وحيد بيگدلي ۲ ايمان تهراني تاريخ دريافت :١٣٩٤/٩/١٨ تاريخ پذيرش: ١٣٩٤/١١/٢٥ چکيده برنامه پنجم توسعه که به عنوان قانون برنامه توسعه بعداز انقلاب اسلامي و در دوره چشم انداز بيسـت سـاله نظام به تصويب مجلس رسيده است و از طرف ديگر با توجه به الگوهاي توسعه اسلامي -ايراني در همـه ابعـاد اقتصادي ، فرهنگي ، اجتماعي و سياسي و با رويکرد پيشرفت عدالت محور طراحي شده اسـت ، آيـا در تـدوين اسلامي بوده است و با اهداف دولت اسلامي همخواني داشته است ؟ يافته ها نشان مي دهد که در برنامه پـنجم توسعه ۶۱ هدف تعيين و براي دستيابي به آنها حجـم وسـيعي از سياسـت هـا و اقـدامات آورده شـده اسـت «دولت » بيشترين مخاطب از حيث اجراي مفاد برنامه و «معاونت » از منظر حاکميتي و نظارتي بوده است .
هدف از حکومت ، رشد دادن انسان در حرکـت بـه سوي نظام الهي است (والي الله المصير) تا زمينه بروز و شکوفايي استعدادها بـه منظـور تجلـي ابعـاد خود گونگي انسان فراهم آيد (تخلقوا باخلاق الله )"(قانون اساسي جمهوري اسلامي ايـران ، مقدمـه ) تأملي در نظام سياست گذاري در ايران گوياي اين مهم است که برنامه هاي توسعه پنج ساله نقشـي اساسي در اجراي اهداف نظام اسلامي در بستري ميان مدت و عمليـاتي داشـته انـد و در ايـن بـين برنامه پنجم توسعه به اين دليل که مبتني بر الگوهاي توسعه اسلامي ايراني در همه ابعاد اقتصـادي ، فرهنگي ، اجتماعي و سياسي و با رويکرد پيشرفت عدالت محور طراحي شده (برمکي ، ۱۳۹۳، ۴۰) و در دوره سند چشم انداز اجرايي شده و در بين کارشناسان ، نزديک ترين برنامه بـه مبـاني اسـلامي شناخته مي شود، مي تواند نقش و تحليلي متمايز در سنجش ميزان اسـلامي بـودن برنامـه هـا ايفـا نمايد.