Abstract:
امروزه آگاهی از تعیین مقدار فرسایش و رسوب و همچنین فرآیندهای مربوطه توجّه بسیاری از محققان حفاظت آب و خاک را به خود جلب کرده و Cs137را هنوز به عنوان دقیقترین فناوری در تعیین مقدار فرسایش و رسوب پیشنهاد میکنند. با توجّه به هزینه بالا و زمان زیاد مورد نیاز در طیفسنجی Cs137آزمایشگاهی، در این تحقیق به استفاده از آشکارساز ژرمانیوم فوق خالص قابل حمل در زیرحوضههای زوجی استان گلستان برای این منظور پرداختهشدهاست. تعداد 60 موقعیّت در هر کدام از زیرحوضهها توسط آشکارساز ژرمانیوم فوق خالص قابل حمل طیفسنجی شد. با توجّه به این که در استفاده از هر نوع آشکارسازی برای کمّی کردن مقادیر فرسایش و رسوب، وجود منطقه مرجع از ضروریات است، طیفسنجی نمونههای این منطقه (108 نمونه) در آزمایشگاه انجام شد. حدود 90% از موقعیتهای طیفسنجی در هر زیرحوضه، به صورت فرسایشی بودهاند. نتایج نشان داد که مکانهای فرسایشی در کل محدودههای موردمطالعه پراکنده بوده و تمامی رخسارههای فرسایش را شامل میشوند، امّا مکانهای رسوبی فقط به آبراههها اختصاص داشتند. با استفاده از مدل تبدیل توازن جرمی II، متوسّط فرسایش سالانه در زیرحوضههای شاهد و نمونه به ترتیب 1/10 و 4/11 تن در هکتار تعیین شد. نسبت انتقال رسوب در این زیرحوضهها به ترتیب معادل 98 و 99% به دست آمد.امروزه آگاهی از تعیین مقدار فرسایش و رسوب و همچنین فرآیندهای مربوطه توجّه بسیاری از محققان حفاظت آب و خاک را به خود جلب کرده و Cs137را هنوز به عنوان دقیقترین فناوری در تعیین مقدار فرسایش و رسوب پیشنهاد میکنند. با توجّه به هزینه بالا و زمان زیاد مورد نیاز در طیفسنجی Cs137آزمایشگاهی، در این تحقیق به استفاده از آشکارساز ژرمانیوم فوق خالص قابل حمل در زیرحوضههای زوجی استان گلستان برای این منظور پرداختهشدهاست. تعداد 60 موقعیّت در هر کدام از زیرحوضهها توسط آشکارساز ژرمانیوم فوق خالص قابل حمل طیفسنجی شد. با توجّه به این که در استفاده از هر نوع آشکارسازی برای کمّی کردن مقادیر فرسایش و رسوب، وجود منطقه مرجع از ضروریات است، طیفسنجی نمونههای این منطقه (108 نمونه) در آزمایشگاه انجام شد. حدود 90% از موقعیتهای طیفسنجی در هر زیرحوضه، به صورت فرسایشی بودهاند. نتایج نشان داد که مکانهای فرسایشی در کل محدودههای موردمطالعه پراکنده بوده و تمامی رخسارههای فرسایش را شامل میشوند، امّا مکانهای رسوبی فقط به آبراههها اختصاص داشتند. با استفاده از مدل تبدیل توازن جرمی II، متوسّط فرسایش سالانه در زیرحوضههای شاهد و نمونه به ترتیب 1/10 و 4/11 تن در هکتار تعیین شد. نسبت انتقال رسوب در این زیرحوضهها به ترتیب معادل 98 و 99% به دست آمد.
137Cs technique for determining soil particles redistribution is of tremendous importance considered by most soil and water conservation experts. Due to time and monetary limitations for spectrometry in the lab, a portable High Pure Germanium Detector was used in this study. For this, Kachik paired subcatchments were chosen and 60 positions in each subcatchment were used for spectrometry analyses. A total of 108 soil samples from the reference area were selected and their spectrometries acquired in the lab. With regards to in situ spectrometry, 90% of each of the subcatchment positions belonged to erosion and covered all areas of interest. However sedimentation positions belonged only to stream and river facies. Using Mass Balance II, the annual soil erosion for test and sample subcatchments were 10.1 and 11.4 t/ha, respectively. For these subcatchments, SDR was 98 and 99. It should be noted that the use of a portable High Pure Germanium Detector needs a reference area as the traditional 137Cs technique.