Abstract:
زمینه و هدف
نسخه های خطی، گنجینه های ناشناخته و ذخایر فرهنگی هر ملتی است که اهتمام به شناساندن و بررسی همهجانبه این آثار از وظایف اصلی محققان و پژوهشگران است. یکی از این میراث ماندگار، حماسه تاریخی دینی دلگشانامه است که میرزا ارجمند آزاد کشمیری، آن را در موضوع قیام مختار در نیمه اول قرن دوازدهم هجری قمری در بحر متقارب و در ۱۵۴۵۰ بیت سروده است. هدف از این پژوهش، معرفی نسخه های خطی و بررسی ویژگیهای سبک شناسانه دلگشانامه از منظر زبانی، ادبی و فکری است.
روش مطالعه
پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به روش کتابخانه ای و شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه، نسخ خطی دلگشانامه است که در کتابخانه های ایران و جهان موجود است.
یافته ها
محتوای این اثر دارای ویژگیهای سبک خراسانی از قبیل لغات و ترکیبات قدیمی، کاربرد افعال در شکل کهن، استفاده از آرایه های ادبی، تشبیهات مفرد و حسی، و کنایات قابل درک است. شاعر با ابتکار و نوآوری در بهره گیری از شگردهای بدیعی و بیانی، داشتن برخی ویژگیهای زبانی و ادبی نسبتا بدیع و استعمال وسیع لغات و ترکیبات حماسی توانسته است امکانات زبانی را در خدمت اندیشه های دینی و موضوع حماسی اثر بکار گیرد.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق و بررسی نشانگر آن است که «آزاد» با ذوقی سرشار در سرودن این اثر خوش درخشیده و در پیروی از شاعران سبکهای پیش از خود بویژه فردوسی، سعدی و نظامی موفق بوده است. انتخاب بحر متقارب در این اثر بعلت زیادی هجاهای بلند و ختم شدن به رکن مقصور، باعث نزدیکی به اسلوب زبان حماسی شده است، توصیف قهرمانان، میدانهای جنگ، مبالغه های خیالانگیز و خوارق عادات و کرامات در این منظومه کاملا مشهود است. در بخشهایی از این مثنوی بویژه ساقی نامه ها و ذکر اصطلاحات حکمی و غنایی در پند و اندرز و بیوفایی دنیا، زبان حماسی و غنایی درآمیخته است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Manuscripts are the unknown treasures and cultural reserves of any nations, which the main tasks of researchers and scholars are to try to identify and study these works.One of these enduring heritags is the historical-religious epic of Delgoshanameh, which was composed by Mirza Arjmand Azad Kashmiri , on the subject of Mukhtar Uprising in the first half of the twelfth century A.H. in Motagareb rhythm in 15450 verses.In this article, we have introduced the work and studied the stylistic style of Delgoshanameh from the linguistic, literary and intellectual perspectives.
METHODOLOGY: The present research is a theoretical study that has been done by library method and descriptive-analytical method. The study area and population is a manuscript of Delgoshanameh that is available in libraries in Iran and the world.
FINDINGS: The content of this work has the characteristics of Khorasani style such as: old words and compounds, the use of verbs in the ancient form, the use of literary arrays, singular and sensory similes, understandable allusions, and so on. With initiative and innovation in using novel and expressive techniques, having some relatively original linguistic and literary features and extensive use of epic words and combinations, the poet has been able to use linguistic possibilities in the service of religious ideas and the subject of epic work.
CONCLUSION: The results of the research show that 《Azad》 has shown with great taste in composing this work and has been successful in following the poets of her predecessors, especially Ferdowsi, Saadi and Nezami.The choice of Motagareb rhthym in this work, due to the many long syllables and ending in the culprit, has brought it closer to the epic language style. The description of battlefield heroes, imaginative exaggerations, and transcendence of habits and virtues is quite evident in this poem. Bringing of Saghi letters and legal and lyrical terms has caused the combination of Ghanaian or epic language in parts of this poem.
Machine summary:
تا کنون درمورد دلگشانامه هيچ تحقيق و پژوهشي صورت نگرفته و به زيور طبع آراسته نگشته است ، تنها بصورت گذرا در کتب تاريخ ادبيات در ايران (صفا، ج ٥: ص ١٥١٥)، تاريخ ادبيات فارسي (هرمان اته : ص ٦١)، حماسه - سرايي در ايران (صفا: صص ٣٨٩ و ٣٩٠)، نام شناخت توصيفي منظومه هاي ديني فارسي (راشدمحصل : ص ٩٣)، معرفي و بررسي اجمالي منظومه هاي حماسي تاريخي و ديني دورة صفوي (زنگيآبادي: ص ٢٠٧)، بررسي سبک - شناسانۀ حماسه هاي ديني در ادب پارسي (شمشيرگرها: ص ١٣٨)، قلمرو ادبيات حماسي ايران (رزمجو: ص ٢٦١)، و فهارس نسخ خطي به اين اثر اشاره شده است .
همچنين در کليّات آزاد بلگرامي که توسط پروفسور سيّدحسن عبّاس تصحيح و چاپ شده دلگشانامه جزو آثار آزاد بلگرامي نيامده است ، از طرف ديگر سراينده در پايان اثر از اصل و نژاد تهراني خود و دلگير ماندن در کشمير ياد کرده است : بــه طهــران کــه اصــل و نــژاد مــن اســت رســـاني مـــرا کـــان مـــراد مـــن اســـت بـــه کشـــمير دلگيـــر ديگـــر ممـــان ز هنــــدم بــــرآور بــــه ايــــران رســــان (همان : ابيات ١٥٤٤٥ و ١٥٤٤٦) با توجه به ابيات بالا و اشارة اکثر نويسندگان کشميري بودن شاعر مسجّل ميشود.
«آزاد» با رعايت اسلوب کلام در اين وزن ، آهنگ کلي حماسي را در اثر خود حفظ کرده ، و تنها در بخش ساقينامه ها و موضوعات اغتنام فرصت ، ناپايداري دنيا و گذر عمر، پند و اندرز و مانند آنها که فحواي کلام ، شعر را به غنايي شدن سوق ميدهد، زبان حماسي را با غنايي درآميخته است .
ir) Hssein Nvin: Assciate Prfessr, Department f Persian Language and Literature, Mhaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.
ir Respnsible authr) Asgar Salahi: Assistant Prfessr, Department f Persian Language and Literature, Mhaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.