Abstract:
ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮی ﺳﺎﺣﺮ ﯾﺎ ﺟﺎدوﮔﺮ، ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺮﺑﺴﺎﻣﺪﺗﺮﯾﻦ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ در ﺳﻔﺮ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺎرول. اس. ﭘﯿﺮﺳﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺗﻐﯿﯿﺮ آﮔﺎﻫﯽ را دارد و از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﻬﻮد دروﻧﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽ داﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ. او ﻣﺮﺑﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎن در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت و دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎﯾﺶ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺼﻪ ﻫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ، ﻧﻤﻮد و ﺑﺮوز ﻓﺮاوان دارد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻗﺼﻪ ﻫﺎی ﻣﺎه ﭘﯿﺸـﺎﻧﯽ، اوﻟﺪوز و ﮐﻼغ ﻫﺎ ﯾﺎ اوﻟﺪوز و ﻋﺮوﺳﮏ ﺳﺨﻨﮕﻮ از ﺻﻤﺪ ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ، ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ رد ﭘـﺎﯾﺶ در رﻓﺘـﺎر و ﮐﻨﺶ زن ـ ﻗﻬﺮﻣﺎن اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﻮد. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ، اﺑﺘﺪا ﻣﺤﺘﻮای ﻗﺼﻪ ﻫﺎ، ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺳﭙﺲ، ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻤﺎدﯾﻦ، ﻧﻤﻮدﻫﺎی ﮐﻬﻦ اﻟﮕـﻮی ﺳـﺎﺣﺮ در رﻓﺘـﺎر زﻧـﺎن ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﻪ ﻗﺼﮥ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ، ﮐﻬﻦ اﻟﮕـﻮی ﺳـﺎﺣﺮ در ﺗﮏ ﺗﮏ ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻔﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﻤﻮدﻫﺎ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از: ﺗﺒﺪﯾﻞ رﻧﺞ ﻫﺎ ﺑـﻪ ﮔـﻨﺞ ﻫـﺎ، ﺳﺎﺣﺮی ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺼﺎدف ﻫﺎی ﻣﻌﻨﯽ دار، ﺳﻔﺮﮐﺮدن ﺑﯿﻦ ﺟﻬﺎن ﻫﺎ، ﺗﺠﺮﺑﮥ ﻋﻤﯿﻖ ﻫﯿﺠﺎن ﻫﺎ و اﺣﺴﺎس ﻫﺎ، ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از راﻫﻨﻤﺎ ﯾﺎ اﯾﺰدﺑﺎﻧﻮ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ اﺟﺮای ﻣﻨﺎﺳﮏ.
Machine summary:
نتايج نشان ميدهد که در اين سه قصۀ بسيار مشابه ، کهن الگـوي سـاحر در تک تک مراحل سفر بر آنها غالب است و اين نمودها عبارت اند از: تبديل رنج ها بـه گـنج هـا، ساحري همراه با تصادف هاي معنيدار، سفرکردن بين جهان ها، تجربۀ عميق هيجان ها و احساس ها، کمک گرفتن از راهنما يا ايزدبانو و دگرگوني آگاهي با اجراي مناسک .
مقدمه در بين کهن الگوهاي مهم سفر قهرماني، کهن الگوي ساحر يا همان مجيشن ١، يکي از مهم ترين کهن الگوهايي است که در قصه هاي ماه پيشاني، اولدوز و کلاغ ها و نيز اولـدوز و عروسک سخنگو، نقش بسيار ويژه و متمايزي دارد، به گونه اي که سحر و جـادوگري او در تمام قصه و در روند شکل گيري و تکامل قهرمان بسيار مؤثر است با اين حال ، بـه نقش مؤثر اين کهن الگو در قصه ها کمتر توجـه شـده اسـت .
روايـت زيـر نخستين روايت از ماه پيشاني در کتاب فرهنگ افسانه هاي مـردم ايـران (رک: بـه نقـل از درويشيان و خندان ، ١٣٨٢: ١٢٧ـ١٠٩) است : در اين روايت ميبينيم که قهرمان داستان ، شهربانو به مکتـب مـيرود، بـه دختـر ملاباجي که هر روز لباس هاي نو ميپوشد، غبطـه مـيخـورد و ملابـاجي او را ترغيـب 3 ميکند که مادرش را بکشد تا برايش لباس هاي نـو بـدوزد.