واکاوی نقش و اهمیت رویکرد توانمندسازی در مواجهه با اسکان غیررسمی از نگاه صاحبنظران Journal Article

موضوع مدیریت پدیده اسکان غیررسمی به عنوان یک دغدغه توسعه‌ای، در سند توسعه کشور مورد اشاره قرار گرفته است. تاکنون رویکردهای مختلفی برای مدیریت این پدیده در دنیا تجربه شده که رویکرد توانمندسازی متاخرترین آن‌هاست. این رویکرد در ایران از اواخر دهه 70 تجربه شده است اما ارزیابی‌ها نشان از عدم توفیق در دست یابی به نتایج مورد انتظار دارد. همین امر برای پژوهش حاضر، زمینه‌ساز طرح این سوال شده است که آیا رویکرد توانمندسازی از کارآیی لازم برای ساماندهی سکونت‌گاه‌های غیررسمی، برخوردار است؟ بر این اساس تلاش شد تا با تکیه بر نظرات صاحب نظران متشکل از دو گروه مسئولین اجرایی و اندیشمندان دانشگاهی، به این سوال پاسخ داده شود. این پژوهش از نوع مطالعات کیفی است و از رویکرد روشی نظریه مبنایی تبعیت می‌نماید. یافته‌های اولیه نشان داد که برای شناسایی نقش رویکرد توانمندسازی در موضوع مورد نظر، می‌بایست ابتدا به ریشه‌های پیدایش مساله پرداخته شود. با تدقیق سوالات و ادامه فرایند مصاحبه و کدگذاری یافته‌ها، مقوله "مهاجرت" به عنوان پدیده مرکزی و مبنای تدوین مدل علی پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که ریشه‌های شکل‌گیری اسکان غیررسمی در سطوح خرد، میانی و کلان قابل رصد و پیگیری است، بنابراین راهبردهای مدیریت مساله نیز می‌بایست به صورت همزمان در سطوح مختلف دیده شود. تفکیک راهبردهای کلان – مبداء، میانی – مقصد و خرد – مقصد از جمله یافته‌های پژوهش بوده است. پژوهش تایید کرد رویکرد توانمندسازی، رویکردی مفید برای مواجهه با پدیده اسکان غیررسمی می‌باشد که در سطح خرد – مقصد، قابل اجرا است

The issue of informal settlement management has been mentioned in the country's development document as a development issue. Various approaches have been taken to manage this phenomenon in the world that the empowerment approach is one of the latest. This approach has been experienced in Iran since the late 1370s, but assessments show that the expected results were not achieved. This result raised the question for the present study whether that Does the empowerment approach be effective in organizing informal settlements? In this study, an attempt was made to answer this question based on the opinions of experts. This research is a qualitative study and follows the method of basic theory. Preliminary findings show that in order to identify the role of the empowerment approach, the roots of the problem must first be identified. As the questions and study process became more precise, the concept of migration was used as a central phenomenon and the basis for the development of the research model. Findings show that the roots of informal settlement can be traced to micro, intermediate and macro levels Therefore, problem management strategies must be seen simultaneously at different levels. Separation of macro-origin, intermediate-destination and micro-destination strategies has been one of the research findings. The research confirmed that the empowerment approach is a useful approach to dealing with the informal settlement phenomenon, which is applicable at the micro-destination level.

در داخل کشور نیز بسیاری از کلان شهرها، توجه به سکونتگاه‌های غیررسمی با رویکرد توانمندسازی را تجربه نمودند و در پي آن مطالعات بسیاری با نگاه دانشگاهی و یا ترکیب نگاه تجربی و دانشگاهی به‌منظور ارزیابی این مداخلات، سنجش تأثیرات و پیامدهای آن‌ها و آسیب شناسی رویکردهای حاکم بر آن‌ها، انجام شده که در ادامه اهم آنها به‌صورت مختصر بررسی شده‌اند: Tanzil Tanzil نخستین مطالعات منسجم پیرامون موضوع، عمدتاً با هدف ارائه تصویر و توصیفی محسوس از پدیده اسکان غیررسمی، بیان چیستی و یا شناخت آن صورت گرفته است. بخشی از فرآیند کدگذاری و مفهوم سازی بر مبنای داده‌ها، در جدول و نمودار شماره 2، منعکس شده است؛ MAX QDA MAX QDA (به تصویر صفحه رجوع شود)نمودار 2- بخشی از شمای کلی مفهوم سازی داده‌های حاصل از پژوهش جدول 2- بخشی از شمای کلی مفهوم سازی داده‌های حاصل از پژوهش / بررسی نتایج کدگذاری‌های محوری و انتخابی، با لحاظ این یافته کلیدی که برای ارزیابی تأثیرات رویکرد توانمندسازی، توجه به منشاء شکل‌گیری و توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی ضروری است، مقوله "مهاجرت" را به‌عنوان پرتکرارترین مقوله که توان برقراری ارتباط با سایر مقولات و بسط و توسعه قضایای نظری را نیز داشت، در کانون توجه قرار داد. بر مبنای یافته‌های این پژوهش می‌توان چنین جمع‌بندی نمود که رویکرد توانمندسازی ساکنین سکونتگاه‌های غیررسمی، در صورت اجرای تام و کامل، رویکردی مفید و مؤثر در سطح خُرد برای مواجهه با پدیده اسکان غیررسمی می‌باشد.