Abstract:
علم ودین که سابقۀ طولانی در حیات بشر دارد در تاریخ بلند خود در کنار یکدیگر بر زندگی او تأثیر گذار بودهاند. و هیچ ناسازگاری بین شان وجود نداشته. پیشرفت علوم از قرن هفدهم آغاز شد، به تدریج دانشمندان را به اکتشافاتی رسانید که متفاوت و گاه متعارض با آموزه های دین بود. این امر موجب پیدایش جدال میان علم ودین گردید، تا آنجا که عالمان دین و دانشمندان را در تقابل با یکدیگر قرار دادند. این تنازع در قرن هفدهم و ضعیت متفاوتییافت، چراکه در این قرن هم دین و هم علم معنایجدیدی یافته بود علم تاپیش از این قرن، هویتی مستقل از فلسفه، اخلاق والهیات نداشت و دین نیز که تا پیش از عصر روشنگری بر ایمان استوار بود در این عصر به سمت عقل سوق یافت و صدق و کذب گزاره های آن مطمح نظر گرفت. تعارض علم ودین بیشتر در جهان مسیحیت برجسته شد و عالمان دین و دانشمندان آنها به تخطئۀ یکدیگر پرداختند. در جهان اسلام تعارض علم و دینسابقه نداشته چون قرآن بابیان مسائلعلمی در بسیاری از آیات این شبه را حل کرده ومسلمانان را از جدال آموزه های دین با مسائل علمی بر حذر داشت.
Machine summary:
چه نسـبت هـایی از جنبـه معرفتی میان معرفت دینی و معرفت علمی و همچنین میان جهان بینی دینـی و جهـان بینـی علمـی وجود دارد و اینکه چه ارتباطی میان جامعه شناسی علـم و دیـن بـه عنـوان دو نهـاد اجتمـاعی و همسویی آن دو قابل بررسیاست ، علاوه براین از دیدگاه روان شناسی چه رابطه ای بین روحیه دینی و روحیه علمی برقرار است در این مقاله کوشش شده به این مهم که به طور عام ویژگیها و ارتباط میان گزاره های دینی و علمی چیست پاسخ داده شود.
از قرن هفدهم یعنی پس از رنسانس در غرب رابطه علوم طبیعی با دین مطرح شده که عمدتا علوم تجربی مورد نظر بود و لـی در میان مسلمانان به دلیل عدم وجود زمینه اجتماعی آن کمتر مطرح شده است بلکه یکـی از ابعـاد اعجاز قرآن را اعجاز علمیآن میدانند و پیشرفت فوق العاده ی علوم در دوران تمدن طلایی اسـلام نتیجه اهمیت و ارزش علم و دعوت به مطالعه آفرینش و تشویق دانشمندان در متون دینی اسـلام و نهادهای اجتماعی مسلمان بوده است .
جهان بینی علمی و دینی نگاه به آفرینش و جهان بینی نقش وحدت بخشی به اندیشه ها و اطلاعات متنوع انسان دارد که همواره مورد توجه انسان بوده است «یکی از مهم ترین و جدی ترین دغدغه های انسـان امـروز در مواجهه با انبوه اطلاعات و یافته هایی است که چگونه می توان بین نتایج معتبـر و مسـلم و اثبـات شده ناشی از مطالعه روشمند این منابع ، سازگاری و هماهنگی و وحدت ایجاد نمود به طـوری کـه تمام اطلاعات و معلومات در یک سیستم منسجم و خالی از هر گونه تناقض درونی تعبیر و تفسیری 26 واحد و منسجم از همه واقعیات و تجارت بشری را در اختیار ما قرار دهند»( علم و دین : ٤).