Abstract:
رنگ یکی از عناصر برجسته در حوزه محسوسات بوده که مشخص کننده باورها و پنداشت های
افراد و انعکاس دهنده ویژگی های درونی آن هاست. کاربرد رنگ در عرصه زندگی بشر از اهمّیّت
ویژه ای برخوردار است، به خصوص در عرصه ی هنر، مهمّ ترین عنصر در بروز خلاقیّت است. شاعران
در آثار خود گاه به جنبه ی حسّی رنگ ها توجّه می کنند و گاه فراتر از آن، ویژگی های نمادین آن ها
را در نظر دارند. با کمک نیروی رنگ است که هنرمند احساسات و عواطف خود مانند خشم، ترس،
عشق و... را بیان می کند. در این مقاله برآنیم تا به بررسی مفاهیم رنگ ها و کاربرد نمادین آن در
دیوان حافظ بپردازیم و نحوه به کارگیری رنگ ها در چرخه صورخیال دیوان حافظ را دریابیم. روش
کار در این تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و نتایج نشان می دهد که سیاه و سرخ، پرکاربردترین
رنگ در اشعار حافظ است، که حکایت از روزگار سیاه خفقان و درد آوری ست که شاعر در آن به
سر برده است. رنگ سبز و فیروزه ای نیز در میان رنگ های به کار برده شده بیش تر به چشم
می خورد. هر کدام از این رنگ ها دربردارنده نشانه و سمبلی خاص هستند. تآثیرات مذهبی،
سیاسی، اجتماعی، تاریخی، عرفانی را می توان در کاربرد این رنگ ها احساس کرد.
Machine summary:
در گذشته ، مردم ، بسياري از رنگ ها را که نزديک به هم بودند، يکسان پنداشته و با يک نام مشخص مي کرده اند؛ چنان که رنگ هاي بنفش ، نيلي ، کبود و لاجوردي در معناي سياه به کار رفته اند و رنگ هايي مانند صورتي ، گل بهي ، نارنجي و انواع قرمزها را سرخ مي گفته اند و آبي آسمان و دريا را نيز سبز پنداشته اند، اّما امروزه بيش از سيصد هزار رنگ شناخته شده است .
تحليل رنگ ها در علوم فلسفي ، اجتماعي ، روان شناسي و هنر سبب کشف زواياي جديدي از روح طبيعت ، عشق و تخيّل آميخته با بستر روحي آدمي شده است ؛ تا حدّي که از اين روش در بيش تر علوم براي شناخت ديدگاه و نگاه افراد به دنياي اطراف و اجتماع استفاده مي شود.
با تآمل در اشعار اين شاعر، بايد دريافت که چرا عنصر رنگ تا اين حد در شعر حافظ داراي اهمّيّت بوده و در اغلب ابيات ، انواع آن متجلّي است ؟ سوال ديگر اين که آيا توّجه او به رنگ سياه و سرخ به دليل روحيات خاص و عميق شاعر است يا علّت ديگر دارد؟ آيا از اين ديدگاه نيز مي توان وارد دنياي شعر حافظ شد؟ پيشينه ي تحقيق با توّجه به اهمّيّت کاربرد رنگ ها در ادبّيات ، هنوز تحقيقات قابل ملاحظه اي در اين مورد، صورت نگرفته است اّما برخي محّققان ، پژوهش هايي در اين باره انجام داده اند، که از آن جمله است : -پايان نامه ليلا احمديان ، تجلّي رنگ در شاهنامه دانشگاه شيراز،١٣٨١.
» (کارکيا، ١٣٧٥: ٧٠) حافظ رنگ زرد را در معاني و مفاهيم مختلف به کار برده است ، گاه اين رنگ را در چهره معشوق مي بيند.