Abstract:
سیرالملوک در حوزةٌ مدیریت اجرایی (Administration) کمتر
مورد اقبال و توجه تاریخپژوهان قرار گرفته، درحالی که این
آدابالملوک مشهور به اتکا جایگاه وزارتی مولفش، غنیترین
دستورهای مدیریتی را دربردارد که در تأریخ ایران کمنظیرترین
اثر در این زمینه است. تجارب مدیریتی کتاب عموما در حوزة
تنظیم مناسبات دولت و مردم نگاشته شده است. این پژوهش
تلاش کرده ضمن بررسی و تبیین برخی فرامین مدیریتی به نقد
و ارزیابی آنها نیز بپردازد. نتایج این پژوهش که با تحلیل
دادههای متن سیرالملوک صورت پذیرفته نمایانگر کاستیها و
نقایص سیستم مدیریتی دورةٌ سلجوقی و درواقع حکمرانی این
عصر نیز هست. افزون بر این باید اشاره داشت برخی از
مهمترین دستورات سیرالملوک،که قالبهای دنیای سنت را
نیز شکسته» نتوانسته است به یک روند جریانساز حتی در
درون خود کتاب تبدیل شود.
Machine summary:
نقد و بررسی مبانی نظری مناسبات دولت و مردم در سیرالملوک در حوزة مدیریت اجرایی نیره دلیر 1 چکیده سیرالملوک در حوزة مدیریت اجرایی (Administration) کمتر مورد اقبال و توجه تاریخپژوهان قرار گرفته، درحالیکه این آدابالملوک مشهور، به اتکا جایگاه وزارتی مؤلفش، غنیترین دستورهای مدیریتی را دربردارد که در تاریخ ایران کمنظیرترین اثر در این زمینه است.
خواجه مبدع نظراتی است که خطوط کلی تفکر او در زمینة مشروعیتبخشی سلطان، بعدها توسط تعدادی از اندیشمندان دورة میانه پیگیری شده، اما در جنبۀ دیگر این اثر که رویکرد متعین وی نسبت به وظایف دولت در قبال مردم است، تنها با تأکید اخلاقی بر رعایت عدالت، توسط اندرزنامهنویسان متأخر وی پیگیری شد و بسیاری از اصول و بنیادهای اندیشهای وی در زمینة امور اجرایی نادیده انگاشته شد؛ در حالیکه از جمله نکات مهم اندیشة خواجه توجه به مسائل و موضوعاتی است که جامعۀ چندوجهیشدۀ ایران در این دوران با آنها روبهرو میشود، و مهمترین مسئلهای که ایران در این دوره با آن مواجهه است، برخورد و تعارض دو جامعۀ یکجانشین و کوچرو است که خود چالشها و مسائل متعددی را از جمله منازعۀ اهل قلم و اهل شمشیر در پی آورده است.
ازاینرو، بسیاری از محققان تاریخ میانه نیز ناظر بر همین رویکرد آثاری را به رشته تحریر درآوردهاند، اما به نظر میرسد منطق حاکم بر سیرالملوک در حوزة نظری خارج از چهارچوب متعین و متصور اندیشة ایرانشهری نگاشته شده است و بسیاری از شاخصههای آن منطبق با متن این اثر و فهمی که از آن میتوان برداشت کرد قرار ندارد، هر چند شباهتهایی نیز در هر دو وجود دارد.