Abstract:
نبکاها تأثیر قابلتوجهی در کنترل فرسایش بادی و ثبات محیط زیست مناطق بیابانی دارند. مورفومتری متفاوت نبکاها در دو سایت همجوار در چاله دراَنجیر، سؤالهایی را در مورد عوامل اصلی کنترلکنندهی این اشکال مطرح میکند. ویژگی خاص منطقه، تنوع ویژگیهای آب زیرزمینی و تفاوت مکانی مورفومتری نبکاها این فرضیه را مطرح میکند که تفاوت خصوصیات هیدروژئولوژی تأثیر مستقیمی بر مورفومتری نبکاها داشته است. برای دستیابی به این هدف، تکنیکهای سنجشازدور، دادههای میدانی و آنالیزهای ژئوشیمی به کار گرفته شدهاند. در این راستا، ابتدا دو سایت همجوار که دارای گونههای متفاوت نبکا بودند، تفکیک شدند. در مرحلهی بعد مؤلفههای مورفومتری نبکاها در هر سایت اندازهگیری شدند. سپس با مغزهگیری توسط اوگر دستی، 8 گمانه تا عمق متوسط 2/06 متر حفاری و نمونههای رسوب در فواصل 20 سانتیمتر برداشت گردیدند. حفاری با اوگر تا سطح ایستابی (متوسط عمق 2/06 متر) انجام و عمق آب زیرزمینی برای هر گمانه اندازهگیری شد. همچنین در هر گمانه، 300 میلیلیتر آب برای آنالیز شیمیایی توسط دستگاه نمونهبردار آب، برداشت گردید. در مجموع 46 نمونه رسوب از سایت اول، 58 نمونه رسوب از سایت دوم و 8 نمونه آب از 8 گمانه استخراج شد. بعد از انتقال نمونهها به آزمایشگاه ژئومورفولوژی، ابتدا آنالیز شیمیایی نمونههای آب با استفاده از دستگاه مولتی پارامتر مدل HI9811-5 انجام گردید. سپس با تهیهی عصارهی اشباع نمونههای رسوب، مقادیر TDS، EC و pH هر کدام از نمونهها اندازهگیری شد. نتایج مؤید آن است که در سایت اول میانگین سطح ایستابی، میانگین TDS و EC به ترتیب 1/69 متر، ppm18850 و µS/cm37750 و در سایت دوم 2/44 متر، ppm27500 و µS/cm 54950 است. همچنین آنالیز شیمیایی نمونههای رسوب حاکی از آن است که میزان شوری رسوبات به ترتیب تحت تأثیر سطح ایستابی و کیفیت آب زیرزمینی است. در مجموع یافته ها نشان میدهند که شرایط هیدروژئولوژی در سایتهای موردمطالعه نهتنها مهمترین عامل شکلگیری نبکاها است، بلکه ویژگیهای مورفومتری نبکاها را نیز کنترل میکند.
Nebkhas, as one of the Eoelian Landforms in dry and semi-dry areas, have significant influence in controlling aeolian erosion and the environment stability. The main question of this study concerns different morphometry of nebkhas in two neighbor sites in Daranjir playa and the main factors which control these landforms. area special properties, the variety of hydrogeology properties, and the locality difference of nebkha morphomrtry introduce the hypothesis which hydrogeology properties have direct influence on nebkha morphomrtry. To attain this aim, remote sensing techniques, field data and geochemistry analysis have been used. Therefore, initially two sites which had nebkha different vegetations were detached. In the next stage, nebkhas morphometry parameters in each site were measured. Thus utilizing hand auger, 8 bores were dug with an average depth of 2.60 meters and sediment samples were collected. The dig with hand auger was achieved to Water table (an average 2.06 m) and was measured Water table for each bore. In addition, in each bore 300 millilitres of water was collected for chemical analysis through water sample collector device. Altogether, 46 sediment samples from the first site, 58 sediment samples from the second site and 8 water samples from eight bores were collected. After transferring the samples to geomorphology laboratory, the chemical analysis of water samples was carried out through a multi parameter device, version HI9811-5. Following that, by taking the saturated paste of sediment samples, the amounts of TDS, EC, pH were measured. The results of examinations on the qualitative nad quantitative features of the groundwater indicated that the average of ground water depth, TDS, and EC are respectively 1.69 m, 18850 ppm, 37750 µS/cm in the first site and 2.44m, 27500 ppm, and 54950 µS/cmin the second site. The chemical analysis of sample sediments indicated that the salinity of the sediments is influenced by the depth and quality of ground water, respectively. Overall, the findings show that the hydrogeology properties of the examined sites are not only the main factor in the formation of Nebkhas, but also in control of the morphometric properties of Nebkhas.
Machine summary:
در شکل گیری و توسعه ی این فرم ها علاوه بر رژیم باد، منابع ماسه و پوشش گیاهی، دیگر عوامل طبیعی نظیر توپوگرافی، بارش و عمق آب زیرزمینی دخالت دارند( ,Melton ٦٩٨ :٢٠١٠ ,Wang ;١٣١ :٢٠٠٦ ,Wang ;٥٠٦ :١٩٩٩ ,Kocurek and Lancaster ;١١٤ :١٩٤٠).
خلف ٢ و همکاران (١٩٩٥) در پژوهشی که بر روی ویژگی های مورفولوژی و رسوبی نبکاها در ساحل کویت انجام دادند، چنین گزارش دادند که علیرغم اینکه نبکاهای گونه ی Nitraria در جلوی مخروط افکنه ، جایی که عمق آب بین ٥٠ الی ١١٠ سانتیمتر هست ، شکل گرفته اند، ولی عامل اصلی تشکیل آن ها با وجود شوری زیاد آب زیرزمینی، تغذیه ی آب شیرین توسط مخروط افکنه هاست که نتیجه ی آن رشد گونه ی Nitraria و تشکیل نبکا است .
لی ١٠ و همکاران (٢٠١٤) در پژوهشی با عنوان ارتباط بین تشکیل نبکاها و توسعه و تغییرات محیطی بیابان چنین بیان کردند که تحقیقات آینده باید بر روی تبدیل کمی شاخص های محیطی ارائه شده توسط نبکا به صورت عامل های محیطی متناظر متمرکز شود؛ مانند تعریف کمی مراحل تکامل نبکا، افزایش دقت در تعیین سن ، تقویت مستمر پژوهش ها و مقایسه نتایج به دست آمده با سایر تحقیقات که درمجموع باعث نتیجه گیری دقیق تر و قابل اعتمادتری می شود.
Lop Nor 7- Wang 8- Ala Shan 9- Khalaf & Al-Awadhi 10- Li 11- Xu 12- Zou موسوی و همکاران (١٣٨٩) در تحقیقی که با عنوان گروه بندی مقایسه ای نبکاهای شمال شرق کویر سیرجان با استفاده از الگوریتم تاپسیس در شمال شرق کویر سیرجان انجام دادند بیان داشتند که نبکای گونه گز بیش ترین اهمیت را برای تثبیت ماسه های روان در این منطقه دارند.
Nebkha development and its significance to wind erosion and land degradation in semi-arid northern China.