Abstract:
نظریۀ بینامتنی که نخستین بار در دهۀ شصت قرن بیستم _ حدود سال‌های 1966 و 1967میلادی _ از سوی ژولیا کریستوا مطرح شد، یکی از رویکردهای جدید نقد ادبی است. این نظریه بیانگر آن است که هر متنی برخاسته از متن‌های پیشین یا معاصر خود است؛ به عبارت دیگر، بینامتنی به معنای اندیشۀ انتقال معنا یا لفظ از یک متن به متن دیگر است. این نظریه اکنون با عنوان «تناص» در نقد عربی معروف شده است. از مهم‌ترین منابعی که همواره مورد توجه شاعران فارسی‌زبان بوده، قرآن کریم است. شاعران دوره‌های مختلف، در آثار خود از معانی قرآنی به صورت مستقیم و غیرمستقیم، در قالب تلمیح و تضمین و حلّ و اقتباس بهره جسته‌اند. در ادب کهن فارسی، یکی از شاعرانی که توجه ویژه‌ای به مفهوم انتظار و موعود داشته، ادیب پیشاوری است. تأثیرپذیری لفظی و معنوی ادیب از مضامین آیات قرآنی در اشعار انتظار وی قابل توجه است. این اثر‌پذیری انواع و اشکال بینامتنی را در سروده‌های وی رقم زده و گاه با تغییر و گاه با عدم تغییر جوهرۀ متن غایب در شعر او همراه بوده است. پربسامدترین نوع بینامتنی در اشعار انتظار ادیب، نفی کلی است.
the intertextual theory first introduced in the sixties decade of the 20th century - around 1966 and 1967 - by Julia Kristeva, is one of the new approaches to literary criticism. This theory suggests that any text originates from its previous or contemporary texts; in other words, intertextual means the idea of transferring meaning or form from one text to another. This theory is now known as "Tanas" in Arabic critique. The Holy Qur'an is one of the most important sources that has been always considered by the Persian poets. The poets of various periods have used Quranic meanings directly and indirectly in their poems, in the form of allusions, assurances, resolutions and adaptations. In ancient Persian literature, one of the poets who paid special attention to the concept of the Promised and waiting, is Adib Pishavari. The literary and spiritual influence of Adib from the Quranic contents is significant in his poems about the subject of waiting. This influence made forms of intertextuality in his poems and has sometimes been accompanied by change and sometimes with the lack of alteration of the essence of the absent text in his poetry. The most frequent type of intertextuality in his poetry is the general negation.
(
, 
, 
)
