Abstract:
دوره قاجار به دلیل وقوع انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملی از منظر سیاسی و اجتماعی جزو دورههای مهم تاریخ ایران به شمار میرود. در سالهای آغازین این حکومت، زرتشتیان از وضعیت معیشتی چندان مناسبی برخوردار نبودند. اما از اواسط عهد ناصری به دلیل ایجاد ارتباط با جامعه پارسیان هند نقش آنان در حوزههای اقتصادی و اجتماعی کشور پر رنگ تر از پیش گردید که این اتفاق سرانجام منتج به نقشآفرینی آنان در حوادث مربوط به انقلاب مشروطه شد. این نوشتار بر آن است تا با تکیه بر منابع دست اول و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به بررسی نقش اقتصادی تجار و تجارتخانههای زرتشتیان در دوره قاجار بپردازد و فعالیتهای اجتماعی و سیاسی آنها را در آن زمان واکاوی کند. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که تجار و تجارتخانههای زرتشتیان از اواسط دوره قاجار، جایگاه تجاری خود را به تدریج بهبود بخشیدند و به مرور زمان افزون بر تجارت، فعالیتهای خود را در زمینه صرافی و زمینداری نیز گسترش دادند. مجموع این عوامل باعث رشد تدریجی جایگاه سیاسی و اجتماعی آنان گردید.
From a political and social point of view, the Qajar period is considered to be one of the important periods in the history of Iran because of the occurrence of the Constitutional Revolution and the development of the National consultative Assembly during this time. In the first years of this government, Zoroastrians did not live in desirable financial conditions; however, from the mid Qajar period, because of establishing a relationship with the Parsis Community of India, their role in the economic and social activities of society became more eye-catching. This incident finally led to their playing a significant role in the events related to the Constitutional Revolution. Relying on first hand sources and following a descriptive-analytic method, this study was conducted to investigate Zoroastrians’ commercial activities and trade centers during the Qajar period and examine their political and social ventures at that time. The findings of this study indicate that Zoroastrian tradesmen and trade centers gradually improved their commercial status from the middle of the Qajar era onwards and, in addition to trade, expanded their activities in relation to money exchange and land ownership over time. The collection of these elements resulted in the gradual growth of their political and social status.
Machine summary:
نقش اقتصادي تجار و تجارت خانه هاي زرتشتيان در دورة قاجار مسعود دادبخش ١ تهمينه رئيس السادات ٢ چکيده دورٔە قاجار به دليل وقوع انقلاب مشروطه و تشکيل مجلس شوراي ملي از منظر سياسي و اجتماعي جزو دوره هاي مهم تاريخ ايران به شمار ميرود.
اين نوشتار بر آن است تا با تکيه بر منابع دست اول و با رويکردي توصيفي- تحليلي، به بررسي نقش اقتصادي تجار و تجارت خانه هاي زرتشتيان در دورٔە قاجار بپردازد و فعاليت هاي اجتماعي و سياسي آنها را در آن زمان واکاوي کند.
تجارت خانه هاي زرتشتيان در اين دوره نقش بسيار مهمي را در حيات اقتصادي جامعة ايران ايفا کردند و اين امر موجب شد تا تجار برجستة اين تجارت خانه ها در فعاليت هاي سياسي دورٔە قاجار و همچنين حوادث مشروطه نيز تأثير قابل توجهي از خود بر جاي گذارند.
شماري از پارسيان بمبئي که از راه دلالي تجاري ميان هند، اروپا و آمريکا درآمد هنگفتي به دست آورده بودند، اقدام به تأسيس تجارت خانه ها و کارخانجات نساجي (پورداود، ١٩٢۵ م : ٢٣( و بخش ديگري از آنان نيز در ادارات انگليس و قشون انگليسي بمبئي به رده هاي بالايي دست پيدا کرده بودند (هينل ، ١٣٨۶: ١۶؛ دستمالچي، ١٣٨٣: ٣٠(.
با رشد داد و ستد تجاري به دليل مشکلات و خطراتي که در زمينة حمل و نقل پول نقد وجود داشت و کاهش ارزش اسکناس هاي بانک شاهي در شهرهاي ديگر، به تدريج مبادلات با برات و حواله جات رونق پيدا کرد (تشکريبافقي، ١٣٨٩ الف : ٣( و اين اتفاق باعث رشد روز افزون جايگاه تجار و تجارت خانه هاي آنان شد.