Abstract:
پوشیدن کفش (=پایافزار) برای محافظت پا و سهولت در حرکت، از ایام کهن در ایران و بینالنهرین و تمدنهای پیرامون، عمدتا در میان جوامع شهرنشین رایج بوده و حرفه کفاشی هم جزو یکی از مشاغل اصلی و پررونق شمرده می شده است. در این مقاله با بررسی طیف وسیعی از منابع تاریخی، ادبی و اجتماعی، انواع کفشها و نیز الگوی شغل کفاشی در ساختار و بافتار جهان سنتی اسلامی با رهیافت توصیف غلیظ (توصیف پرجزئیات)[1]، بازجسته و استخراج شده است. استخراج الگوی عمومی شغل کفاشی با پژوهش ابعاد پدیداری کفش و کفاشی از جمله تنوع واژگان، ابزارها و ادوات کار، فضای حرفهای (کارگاه کفاشی)، اخلاق حرفهای، نظارت و احتساب کفاشان و درآمدهای اصلی و فرعی و پایگاه شغلی و جایگاه اجتماعی آنها صورت گرفته است. بر خلاف تصور، کفاشان با وجود تنوع در تولیدات و نیاز همة گروههای جامعه به محصولاتشان، جزو اصناف پردرآمد نبودهاند و اعضای این صنف را در جهان اسلام اغلب گروههای فرودستتر اجتماعی تشکیل میدادهاند.
Wearing footwear to protect the feet from injuries and facilitate moving around has been a common practice for a long time in Persia, Mesopotamia, and the surrounding civilizations, not least in the urban centers. The profession of shoe-making is, therefore, deemed an important and profitable one. The study presents various types of footwear and how the domain worked in the structure of the traditional Islamicate world by examining a wide range of historical, literary, and social sources. To this end, Clifford Geertz’s approach, Thick Description, is used. The modus operandi of the profession is explored via unraveling the material elements in shoes and shoe-making. The elements include a diversity of the jargon used in the profession, the tools, the workplace, professional ethics, the monitoring of the craftsmen and their major and minor incomes, and the vocational and social position they enjoyed. Contrary to the current belief, this craft was not lucrative despite the diversity and high demand for the products. Accordingly, the craftsmen mostly belonged to the lower strata of Muslim societies.
Machine summary:
تاریخ اجتماعی کفش و حرفه کفاشی در جهان سنتی اسلام ١ نگار ذیلابی (دریافت : ۱٤٠٠/٠۱/۲٠، پذیرش : ۱٤٠٠/٠٥/۲٠) چکیده پوشیدن کفش (=پای افزار) برای محافظت پا و سهولت در حرکت ، از ایام کهن در ایران و بین النهرین و تمدن های پیرامون ، عمدتا در میان جوامع شهرنشین رایج بوده و حرفه کفاشی هم جزو یکی از مشاغل اصلی و پررونق شمرده می شده است .
مقاله های مربوط به این موضوع ، غالبا دوره معاصر را به ویژه از منظر مردم شناسانه و مرتبط با منطقه ای خاص در بر می گیرد: مقاله «بررسی فرهنگ کفش و کفاشی در شهر تهران » نوشته اصغر عسکری خانقاه ، علیرضا آقاجانی و فاطمه میرزایی ١ و مقاله «چاروق دوزی در زنجان » تحقیق محمد کاظم ملکی ٢، از آن جمله است .
مقدمه در شبه جزیره عربستان انواع محدودی از کفش شناخته شده بود و معمولا جوامع متمرکز در شهرها و گروه های ثروتمند از کفش استفاده می کردند، با این حال ، تنوع وسیعی در پای افزارهای مسلمانان ، درنتیجه فتوحات در سرزمین هایی چون بین النهرین و ایران و اندلس پدید آمده است که برخلاف شبه جزیره ، در تولید گونه های مختلف کفش ها، سابقه ای بسیار طولانی داشته اند (جادر، ۱۲۱).
تقریبا از پایان قرون میانه اسلامی ، در حوزه های مختلف جهان اسلام به ویژه در مغرب و شمال افریقا (مقر، ۱۲۳ـ۱۲٤، ۱۸٦، ۱۸۸؛ دزی ، ۱۸۷، ۲۲٤ـ۲۲٥، ۳٦۲ـ۳٦۳؛ مسیلمه عبدالرسول عبد، ۲٤۳)، ایران (شاردن ، ٤/ ٦ـ۷؛ دومان ، ۱٠۲؛ فیگوئروا، ۱٥۷؛ پولاک ، ۱۱٥ـ۱۱۷؛ ویلز، ۲۲۸؛ طباطبایی اردکانی ، ۳۸۲)، و عثمانی (مصری ، ۱٤۳ـ۱٤٤، ۱٤۸) تنوع وسیعی از کفش ها وجود داشته است (برای مثال برای انواع کفش ها در تهران معاصر، نک : خانقاه و دیگران ، ۸٥-۱٠٠).