Abstract:
انسان موجودی است مدنی بالطبع و زندگی مدنی(اجتماعی) انسان مستلزم وجود
ساختار منظم و قاعدهمندی است که حقوق شهروندی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده
آن میباشد.این ساختار به شکلهای ابتدائی در اولین اجتماعات انسانی به طور کاملا
طبیعی شکل گرفته و سپس با رشد جریان تفکر در بین بشر و شکلگیری مفاهیمیچون
حقوق، عدالت، آزادی و.. به شکل نوینی خود را ارائه داده است» به نحوی که امروزه
منظور از حقوق شهروندی مجموعه مقررات و قوائینی است که در ابعاد مختلف حقوق
مدنی، سیاسی، اجتماعی؛ فرهنگی» قضایی و.. جهت اتباع یک کشورء به طور یکسان در
نظر گرفته شاه و این افراد متقابلاء مکلف به مساعدت مسوولانه در برابر جامعه (نظام
سیاسی و ملت) هستند.
قرآن کریم به عنوان نخستین و مهمترین منبع الهام در آموزههای اسلامی» به وجه مدنی
انسان توجه شایانی داشته و حجم عظیمیاز برنامههای عملی عبادی»سیاسی و اقتصادی
اسلام تنها در سایهسار یک ساختار نظاممند مدنی قابل اجرا میباشد. از سوئی دیگر
بانگاهی بر کتاب ارزشمند نهج البلاغه نیز درمییابیم که این کتاب نیز» حقوق شهروندی
را به عنوان یکی از مهمترین مبانی رشد و تعالی جوامع انسانی مورد تاکید قرار داده است
و این خود ناشی از اوضاع و احوال خاص دوره زندگی امام علی(ع)میباشد.
چرا که دوران زمامداری آن حضرت همراه بوده است با با تنوّع نژادهاء زبانها، رنگها،دینها و سرزمینها و از سوئی دیگر در این دوره گروههای سیاسی، عقیدتی و کلامی
نیز رشد کرده بودند. توجه به اندیشههای آن حضرت در خصوص حقوق شهروندی
در سطح کلان خود میتواند رهیافتی باشد برای کشورهای شیعی در جهت اعتلای
برنامههای حقوق شهروندی بر مبنا و چارچوب اسلامی- شیعی.
Machine summary:
از سوئی دیگر بانگاهی بر کتاب ارزشمند نهج البلاغه نیز درمی یابیم که این کتاب نیز، حقوق شهروندی را به عنوان یکی از مهمترین مبانی رشد و تعالی جوامع انسانی مورد تأکید قرار داده است و این خود ناشی از اوضاع و احوال خاص دوره زندگی امام علی (ع )می باشد.
(فالکس ،١٣٨١: ٤٩-٥٣) ســوالی که در این خصوص مطرح می شود آن است که اساساً جایگاه مفهوم شهروندی 151 در قرآن و نهج البلاغه که یکی به عنوان قانون اساسی خط مشی های کلی را بیان کرده و دیگری به عنوان قانون اجرائی و کاربردی ، به زوایای مختلف احکام و خط و مشی های قرآنی پرداخته و الگوئی کارآ برای نظامهای سیاســی و مدنی جوامع ارائه نموده اســت چیســت ؟ و این مفهوم در چــه ابعادی در این دو منبع اساســی تعالیم فقهی و حقوقی اسلامی قابل تحقق است ؟ با توجه به این پرسش ها در این مقاله به بررسی جایگاه و ابعاد مختلف حقوق شهروندی در قرآن و نهج البلاغه پرداخته و مهمترین مبانی آن را با استشــهاد به آیات قرآن کریم و خطبه ها و نامه ها و حکمت های نهج البلاغه مورد تحلیل و بررسی قرار داده و در نهایت نتایج حاصل از این بررسی را ارائه خواهیم نمود.
اما در اسلام و اندیشه های امام علی (ع ) برای همه مردم که در تحت اداره حکومت و نظام سیاسی اسلام قرار دارند حقوق و مزایای برابری در نظر گرفته شده است و در ارائه خدمــات عمومی بین افراد ملت هیچ تفاوتی به خاطر دین و مذهبی وجود ندارد.