Abstract:
بررسی مشرب عرفانی کمال خجندی
مهناز ابهری!
بسیاری ازتذکره نویسان وشارحان احوال کمال خجندی ازاو به عنوان شاعری
عارف وبرخوردار ازمرتبة ولایت وارشاد نام برده اند، ازاین رونمی توان
دراعتقاد اوبه عرفان وگرایش به تصوف تردید ورزید؛ با این حال اطلاعاتی که
غالب نویسندگان تذکرهها دربارة گرایش اعتقادی کمال خجندی به دست
دادهاند با همه سودمندی نمی تواند به درستی نوع وابعادمشرب عرفانی اورا
معرفی کندتا فی المثل معلوم شودکه آیا اوپیرو مشرب اهل صحو بود یا
ازجملة اهل سکربه شمار می آمد ؟ واگر درزمرة اهل سکر شمرده میشد
مشخصا به کدام شاخه ازاین جریان گستردة عرفانی وصوفیانه تعلق داشت؟
درمقالهای که تقدیم خواهدشد کوشش خواهیم کرد تابا استفاده ازمنابع نزدیک
به عصر کمال خحجندی ، به ویژه منابعی که درتبریز، شهر محل اقامت او نوشته
شده وحاوی روایتهای معاصران کمال دربارة اوست، گرایش عرفانی ومشرب
صوفیانة اورا مشخص سازیم ونشان دهیم که وی به کدامیک ازمشربهای
عرفانی گرایش وتعلق خاطر داشته است.
Machine summary:
بررسي مشرب عرفاني کمال خجندي 1 مهناز ابهري چکيده بسياري ازتذکره نويسان وشارحان احوال کمال خجندي ازاو به عنوان شـاعري عارف وبرخوردار ازمرتبۀ ولايت وارشـاد نـام بـرده انـد، ازايـن رونمـي تـوان دراعتقاد اوبه عرفان وگرايش به تصوف ترديد ورزيد؛ با اين حال اطلاعاتي که غالب نويسندگان تذکره ها دربارة گرايش اعتقـادي کمـال خجنـدي بـه دسـت داده اند با همۀ سودمندي نمي تواند به درستي نـوع وابعادمشـرب عرفـاني اورا معرفي کندتا في المثل معلوم شودکه آيـا اوپيـرو مشـرب اهـل صـحو بـود يـا ازجملۀ اهل سکربه شمار مي آمد ؟ واگر درزمرة اهـل سـکر شـمرده مـيشـد مشخصا به کدام شاخه ازاين جريان گستردة عرفاني وصوفيانه تعلق داشت ؟ درمقاله اي که تقديم خواهدشد کوشش خواهيم کرد تابا استفاده ازمنابع نزديک به عصر کمال خجندي ، به ويژه منابعي که درتبريز، شهر محل اقامت او، نوشته شده وحاوي روايت هاي معاصران کمال دربارة اوست ، گرايش عرفاني ومشرب صوفيانۀ اورا مشخص سازيم ونشان دهيم که وي بـه کـداميک ازمشـرب هـاي عرفاني گرايش وتعلق خاطر داشته است .
اوبارها در سروده هايش خودرا عاشق مينامد، عاشقي که درعشق به کمـال رسيده وبه مقامي دست يافته است که درجهان کسي عالي مقام تر ازونيست : ميفشان ازکمال اي بي وفا دست کزاو عاشق نيابي جان فشان تر (همان ، ٢٢٤) تاگشته اي مقيم برآن آستان کمال کس نيست درجهان زتو عالي مقام تر (همان ، ٢٢٤) باوجود عدم ترديد درانتساب کمال به مشرب سکر هنوز يک نکته دراين زمينه مبهم ونيازمند تحقيق وايضاح است وآن اينکه اوبه کدام يک ازگـرايش هـاي درونـي مکتـب سکر تعلق خاطر داشته است ؟ براي توضيح اين مطلب بايد اشاره کنيم که هرچند اهـل سکر هستي را جلوه اي ازجمال حق ميپنداشتند ودرنتيجه آن را زيبا ميديدند زيـرا کـه معتقد بودند "کلّ جميل من جمال الله " با اين حال برخي ازآنان به زيبارويان وصاحبان حسن وجمال تعلق خاط وتوجه خاص داشتند وجمال معشـوق ازلـي را درآيينـۀ زيبـا رويان زميني ميجستند.