Abstract:
ضرب‌المثل‌ها در انعکاس فرهنگ و هویت فردی و اجتماعی یکی از مقوله‌های بااهمیت در مطالعات زبانی محسوب می‌شود. مردم هر جامعه و قومی از روش‌های گوناگون استفاده می‌کنند و منظور خود را در قالب ظرافت‌های فرهنگی و ادبی به گوش دیگران می‌رسانند. نظر به اهمیت طرحوارههای تصوری در معناشناسی شناختی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سازوکارهای زبانی، و از آنجا که مطالعه و پژوهش چندانی درخصوص ضرب‌المثل‌ها و گویش‌های ایرانی صورت نگرفته است، ضرورت انجام این پژوهش را دوچندان می‌نمود. مسئلۀ پژوهش حاضر این است که تعداد فراوانی و نوع طرحوارههای تصوری به‌کاررفته در ضرب‌المثل‌های تهرانی چیست و آیا ضرب‌المثل‌های فاقد طرح‌وارۀ ذهنی نیز در آن یافت می‌شود. هدف از این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و از نوع کیفی است، بررسی طرح‌واره‌ای استعاره‌های موجود در پیکرۀ ضرب‌المثل‌های تهرانی برمبنای مدل طرحوارههای تصوری ایوانز و گرین (2006) و در چارچوب معناشناسی شناختی است. جامعۀ آماری تحقیق شامل کتاب قند و نمک (همۀ ضرب‌المثل‌های تهرانی) است که به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند، 2هزار ضرب‌المثل از این کتاب استخراج شده است. نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که انواع کلی طرحوارههای تصوری، ازجمله طرح‌وارۀ حجمی، حرکتی، جهتی و طرح‌وارۀ قدرتی، در ضرب‌المثل‌های تهرانی یافت می‌شود؛ ولی مقدار فراوانی طرح‌وارۀ حجمی بیشتر از سایر طرح‌واره‌هاست که این امر خود ناشی از سبک زندگی شهری و نظام زندگی در شکل‌گیری این نوع از طرحوارههای ذهنی و استعاره‌های مربوط به آن است.
Proverbs in the reflection of culture and individual and social identity is one of the most important categories in language studies. People of every society and ethnicity use different methods and convey their meaning in the form of cultural and literary delicacies to others. Considering the importance of image schemas in cognitive semantics as one of the most important linguistic mechanisms and since little study and research has been done on Iranian proverbs and dialects, the need for this research was doubled. The question in this study is what is the frequency and type of imaginary schemas used in Tehrani proverbs and are there any proverbs without mental schemas? The purpose of this research, which is descriptive-analytical and qualitative, is to investigate the schemas of metaphors in the body of Tehrani proverbs based on the Evans and Green’s schemas model (2006) according to cognitive semantics. The statistical population includes the book Ghand-o-Namak (all Tehrani proverbs), in the form of purposeful sampling and contains 2000 proverbs. The results indicate that general types of image schemas such as containment, path, directional and force schemas are found in Tehrani proverbs, but containment schemas have the highest frequency compared to other schemas. Which is due to the urban lifestyle in the formation of this type of mental schemas and its metaphors.
Machine summary:
نظر به اهميت طرح واره هاي تصوري در معناشناسي شناختي، به عنوان يکي از مهم ترين سازوکارهاي زباني، و از آنجا که مطالعه و پژوهش چنداني درخصوص ضرب المثل ها و گويش هاي ايراني صورت نگرفته است ، ضرورت انجام اين پژوهش را دوچندان مينمود.
org/0000-0002-1094-4318 بررسي طرح واره اي استعاره هاي موجود در پيکرة ضرب المثل هاي تهراني برمبناي مدل طرح واره هاي تصوري ايوانز و گرين (٢٠٠٦) و در چارچوب معناشناسي شناختي است .
از اين رو پژوهش حاضر که به روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده و از نوع کيفي است ، به بررسي طرح واره اي استعاره هاي موجود در پيکرة ضرب المثل هاي تهراني برمبناي مدل طرح واره هاي تصوري ٤ ايوانز و گرين ٥ (٢٠٠٦) و در چارچوب معنيشناسي شناختي ٦ پرداخته است .
پاکنژاد، ويسي و نقيزاده (١٣٩٦) در پژوهشي با عنوان «بررسي طرح واره هاي موجود در ضرب المثل هاي شمال خوزستان در گويش دزفولي» نتيجه گرفتند که ابزار اصلي کنش انسان در طبيعت دسترسي بيواسطۀ او به بدن خود و به کارگيري استعاره هاي مفهومي براي درک امور انتزاعي از مفاهيم مربوط به بدن است .
در اين مقاله ، عمده ترين طرح واره هاي تصوري معرفيشده از سوي ايوانز و گرين (٢٠٠٦) در پيکرة ضرب المثل هاي تهراني معرفي شده است .
Cognitive linguistics and metaphor (in Farsi).
Study of time metaphor in Persian language in the framework of cognitive semantics (in Farsi).
(
, 
, 
)
