Abstract:
مهارت و اســتادی شهریار در غزل فارســی ، همواره از جهات گوناگون مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته اســت ؛ از موسیقی و وزن گرفته تا ســاختارهای بلاغی و ترکیبات و دقائق دســتوری و...در این میان ابیات تخلص شــهریار را نیــز باید عرصه دیگری از هنرمندی های او دانست . در بلاغت و علوم ادبی ما، ارزش زیبایی شناختی تخلص (در معنای نام شاعرانه ) مجهول باقی ماند اســت .البته این بدان معنا نیســت که شاعران بزرگ از ماهیت و ارزش تخلص غافل بوده اند، بلکه قرائن نشان می دهد شاعران بزرگی همچون شهریار، چه در انتخاب تخلص و چه در کاربرد آن معیارهایی داشته اند. کشف این معیارها نه تنها ارزش و ماهیت تخلص را آشکار می کند بلکه به سبک شناسی شعر شاعر نیز کمک می کند. به نظر می رسد بهترین تخلص ، تخلصی است که دارای ســه ویژگی ایهام سازی (آرایه پردازی )، پنهان بودن و مضمون آفرینی باشد. ابیات تخلص در دیوان شــهریار از ارزشهای بلاغی ، بیانی و مفهومی والایی برخوردارند. شـمار بالای ابیات حاوی تص لخ در دیوان او و هرننمایی او در این ابیات از جه بن های ١- استادیار دانشگاه پیام نور همدان ٢- دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی567 گوناگون ادبی ، معنایی و... نشــان دهنده توجه آگاهانه و خاص وی به این موضوع بوده است . در این مقاله سعی شده است تمامی موضوعات مربوط به تخلص و ابیات تخلص در غزلیات شــهریار – خصوصا با تاکید بر همان سه ویژگی خاص بهترین تخلص - با شــیوه ای تحلیلی و آماری مورد بررســی قرار گیرد. موضوعاتی از قبیل : تعداد تخلص ، انواع تخلص ؛غزلیات بدون تخلص ، غزلیات دارای شبه تخلص ، جایگاه تخلص در ابیات تخلص ، زاویه دید در تخلص ، آرایه های ساخته شده با تخلص ، مضامین موجود در ابیات تخلص و....
Machine summary:
(ص ١٤١) /چشم مست (ص ١٤٣) /بز سر گله (ص ١٥٢)/ قند پارســي (ص ١٥٨) / قلعه عنقا(ص ١٦٦)/ پل صراط (ص ١٧٤) /مي معرفت (ص ١٧٩) / سکه دولت (ص ١٨١) / پروانه و آتش (ص ١٨٢) / عيد غدير (ص ١٨٣) / در ورود به تهران (ص ١٨٤) / در يتيم (ص ١٩٠) /ياران را چه شد(ص ١٩٢) / داغ ياران (ص ١٩٣) /کشتي نجات (ص ١٩٩) /گوهر و گوهري (ص ٢٠٢) / جامي چند (ص ٢٠٩) / بارگاه حافظ (ص ٢٢٥) / وصال حافظ (ص ٢٢٩) / سخنگوي حافظ (ص ٢٣٢) /جلوه جاويداني (ص ٢٣٢) / صبر و ظفر (ص ٢٤٠) / فال حافظ (ص ٢٤٧) / آن دارد يار (ص ٢٥٣)/ نکويي کن و در آب انداز (ص ٢٥٩) / اي شيراز (ص ٢٦٠) /لطف اله (ص ٢٧٠) / صيرفي روزگار (ص ٢٧٢) / صلاي شــهادت (ص ٢٧٤) / ظالم بلا (ص ٢٨٧) / عشق مادر زاد(ص ٢٩١) /روح قدس (ص ٢٩٥) / تويي حافظ (ص ٣٠٢) /شهريار خود باشم (ص ٣٠٩) / خلوتي با خواجه (ص ٣١٧) / يعلمهم الکتاب و الحکمه (ص ٣٣٣) / طوطي تصوير من حافظ بود (ص ٣٣٤) / غزل يا لغز(ص ٣٣٥) / چه خواهد بودن (ص ٣٤٣) / سايه و آفتاب (ص ٣٤٣) / ترکتاز من (ص ٣٥٦) / ميراث خواجه (ص ٣٦٤) / انتظار فرج (ص ٣٦٩) / داس مه نو ( ص ٣٦٩) / دعاي خواجه (ص ٣٧٣) / انسان عرشي (ص ٣٨٢) / مکتب طبيعت (ص ٣٩٩) / ارشاد خاتمي (ص ٤١٠) / مقام انساني (ص ٤١٣)/ دري از 580 عدني (ص ٤٢١) / معماي حافظ (ص ٤٢٦) /چشمه ابديت ( ص ٤٣٦) / ٢/٢: تخلص دوم تخلص شــهيار (٣ مورد: شهيار من ص ٢٥٣/ شهيار کو ص ٣٧٢/ ياد شهيار ص ٤٣٤) سايه (٤ مورد: هواي رشت ص ١٩٩/سايه ص ٣٠٨ / کاروان شوق ص ٣٢٢/ سايه و مشيري ص ٣٢٨ ) سعدي (٢ مورد: ظالم بلا ص ٢٨٧ / ندانمت که ..