Abstract:
مابعدالطبیعه یا فلسفه‌ی اولی، به مثابه‌ی دانش کلی و به مثابه‌ی بنیاد دانش‌ها، عهده‌دار بحث از چیستی و هستی (= ماهیت و وجود) و احکام آن‌هاست. پرسش از چیستی‌ها و هستی‌های خاص و پاسخ به آن‌ها پرسش و پاسخ اصلی همه‌ی دانش‌هاست. مسائل هر فلسفه‌ی نظام‌مند در بن و پایه به این دو می‌رسد. از این‌رو فلسفه‌ی اسلامی در دوره‌ی اخیر خود این پرسش را به میان آورد که کدام یک از این دو اصیل است و دیگری اعتباری. دو نظریه‌ی اصالت ماهیت و اصالت وجود در پاسخ به این پرسش مطرح شد. هر کدام از این دو نظریه که در فلسفه‌ای پذیرفته شود چهره‌ی آن را متفاوت از فلسفه‌ای می‌کند که نظریه‌ی رقیب را برگزیده است، به طوری که هیچ اختلافی به اندازه‌ی این اختلاف در تفاوت فلسفه‌ها موثر نبوده است. شهرت نظریه‌ی اصالت وجود در دوره‌ی اخیر و ردّ اصالت ماهیت در ضمن تثبیت آن موجب شده است که تقریر مستقلی از اصالت ماهیت در کتاب‌های مشهور یا متداول این دوره به انجام نرسد. در این نوشتار می‌کوشیم نظریه‌ی اصالت ماهیت و جمع نهایی میان این دو نظریه در عین ترجیح اصالت ماهیت را از زبان محقق لاهیجی تقریر کنیم.
Metaphysics or first philosophy, as the general knowledge or as the foundation of all knowledge, discusses the quiddity and existence and their issues. The main job of all knowledge is question and answer of special quiddities and special existences. The issues of any systematic philosophy reach to existence and quiddity. Hence Islamic philosophy in its recent period has raised the question of which of these two is original (asil) and which is credible (eatebari). Two theories of the originality of quiddity and the originality of existence were raised to this question. Each of these two theories that is accepted in a philosophy has a different face to a philosophy that accepted rival theory. No difference has been as effective as this difference in the separation of philosophies. The fame of theory of originality of existence in the recent period and denying the originality of quiddity while establishing it has made it not an independent interpretation of originality of quiddity in famous and popular books. In this article, we try to interpret the theory of originality of quiddity and the compatibility between the two theories and the same time preferring over the theory of originality of existence from the language of Fayyaz Lahiji.
Machine summary:
هر حکمی که هستی یا وجود داشته باشد نقیض آن حکم را نیستی یا عدم دارد، اما احکام هستی با احکام چیستی یا ماهیت متفاوت است و شناخت این تفاوت موجب می‌شود که نسبت آن‌ها با یک‌دیگر شناخته شود و احکام یکی به دیگری سرایت نکند.
اما مـراد از اعتبـاری بودن مفهوم وجـود و نیـز مفاهیـمی چون بالابودن و پایین‌بودن این نیست که تحقق آن‌ها وابسته به اعتبار محض از طرف ذهن باشد و خارج هیچ دخالتی در آن نداشته باشد؛ بلکه مقصود این است که معانی مذکور، که زیر پوشش معنای عام اعتباری قرار می‌گیرند، در خارج منشاء انتزاع دارند.
ممکن است گمان شود که از زیادتی صفت وجود بر ماهیت در ذهن و عدم زیادتی آن بر ماهیت در خارج باید نتیجه گرفت که صفت وجود عین ماهیت، به مثابۀ موصوف، در خارج است؛ اما این گمان مطرود است، زیرا اگر چنین می‌بود لازم می‌آمد که صفت وجود یک صفت خارجی باشد و در خارج محقق باشد: اگر ماهیت، موصوف وجود باشد و صفت وجود، ماهیت را موصوف خود قرار دهد عینیت صفت وجود با موصوف خود، یعنی ماهیت، که تحقق خارجی آن مسلم است موجب می‌شود که صفت وجود هم تحقق خارجی داشته باشد، در حالی که نشان داده شد که صفت وجود نه یک صفت حقیقی که یک صفت انتزاعی است و بدون دخالت ذهن یا عقل هیچ نشانی از تحقق خارجی ندارد.
(
, 
, 
)
