Abstract:
بین نوع حرفاضافه و ترتیبِ قرارگرفتنِ فعل و مفعول همبستگیِ ردهشناختی وجود دارد. در مقالۀ حاضر این همبستگی در ترکیِ خراسانی مورد بررسی قرار گرفته است. پیکرۀ پژوهش از دادههای طرح اطلسِ زبانیِ ایران که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در دست انجام است، استخراج شده است. این پیکره شامل 360 جمله و عبارت ترکیِ خراسانی است که در آنها معادلِ گویشیِ 7 حرفاضافۀ «با، در، به، از، تا، پیشِ، را» بهکار رفتهاند. بهمنظورِ محدودکردنِ دادهها و ایجاد امکان مقایسه، در این پژوهش در مجموع 24 گونۀ جغرافیاییِ ترکیِ خراسانیِ رایج در آبادیهای استان بزرگ (پیش از تقسیم به سه استان) مورد بررسی قرار گرفتهاند. از آنجا که گردآوری دادههای مورد بررسی در دهۀ پنجاه شمسی و پیش از تقسیمات کشوری جدید که خراسان بزرگ را به سه استان شمالی، جنوبی و رضوی تقسیم کرد انجام شده است، در پژوهش حاضر استان خراسان دهۀ پنجاه (بدون تفکیک) مد نظر بوده است. در گونههای زبانی مورد بررسی، حروف اضافه، همگی پساضافه هستند که یا بهصورت واژۀ مستقل یا پسوند تظاهر مییابند. ترکیِ خراسانی ازنظرِ نوع حرفاضافه و ترتیبِ بینشانِ ارکان جمله، مشابه ترکیِ آذربایجانی فاعل-مفعول-فعل (SOV) و از ردۀ زبانهای فعلپایانی است. یافتههای پژوهش نشان داد در تمامیِ گونههای جغرافیاییِ ترکیِ خراسانیِ مورد بررسی، حروف اضافه همگی پساضافه هستند و به دو صورتِ واژۀ مستقل یا پسوند تظاهر مییابند و مجاورت این گونههای زبانی با فارسی و سایر زبانهای منطقه، جز در مواردی محدود، تأثیری در تغییر این ساخت نداشته است. افزون بر این، مطابق نتایجِ حاصل از این پژوهش، ترکیِ خراسانی از همگانیهای ردهشناختیِ زبان درخصوص همبستگی نوعِ حرفاضافه با ترتیب فعل و مفعول تبعیت میکند.
There is a typological correlation between the adposition type and the order of verb and object in languages. The present survey aims at studying the said correlation in Khorasani Turkish. The corpus of this study is extracted from Iran Linguistic Atlas database, which is compiling in the Research Institute for Cultural Heritage and Tourism. The corpus contains 360 Khorasani Turkish sentences and phrases which contain seven adpositions “with, in, to, from, till, beside, and the object marker “/ra/”. For the manageability of the survey, 24 geographical language varieties of Khorasani Turkish are chosen to be studied and compared.The type of adposition is postposition in all of the studied Khorasani Turkish varieties, which can be independent lexical words or appears as a suffix. The unmarked word order in the studied varieties is Subject-Object-Verb (SOV) like Azeri Turkish and they are all verb-final. Being in contact with Persian and other languages of the region, except in limited cases, has no effect on changing this structure and their other linguistic features. The survey findings show that Khorasani Turkish is consistent with language universals in the correlation between adposition type and the order of verb and object.
Machine summary:
افزون بر این ، مطابق نتایج حاصل از این پژوهش ، ترکی خراسانی از همگانی های رده شناختی زبان درخصوص همبستگی نوع حرف اضافه با ترتیب فعل و مفعول تبعیت می کند.
در پژوهش حاضر، مؤلفۀ نوع حرف اضافه در گونه های جغرافیایی ترکی خراسانی و چگونگی همبستگی آن با ترتیب قرارگرفتن فعل و مفعول بررسی می شود.
مؤلفه های ترتیب واژه ها و همبستگی های رده شناختی این مؤلفه ها با ترتیب قرارگرفتن فعل و مفعول را هدایت (١٣٩٥)براساس پژوهش درایر در مقالۀ خود در گویش تاتی گیفان که از روستاهای استان خراسان شمالی است ، بررسی کرده است .
در بخش تحلیل ، داده های زبانی گردآوری شده ، برپایۀ چارچوب نظری مقاله تحلیل شده اند و درنهایت ، در بخش نتیجه گیری ، نوع حرف اضافه و همبستگی آن با ترتیب قرارگرفتن فعل و مفعول در ترکی خراسانی به بحث گذاشته شده است .
وی در این مقاله ، همبستگی بین نوع حرف اضافه و ترتیب قرارگرفتن فعل و مفعول را در قالب جدول ١در زبان ها نشان داده است که عینا در این بخش ارائه می شود.
در بخش تحلیل ، پس از استخراج نمونه های حروف اضافۀ به کاررفته در هریک از گونه های جغرافیایی ترکی خراسانی ، همبستگی نوع حرف اضافه در هر مورد با ترتیب قرارگرفتن فعل و مفعول مورد بررسی قرار گرفت .
در گونه های جغرافیایی مورد بررسی از ترکی خراسانی ، حرف اضافۀ «در»به صورت پس اضافه است و به گروه اسمی پیش از خود حالت مکانی می دهد.
Vol. 1, (Clause structure), Cambridge University Press, T.
Word order universals.