Abstract:
رغبت سران قاجاریه به مواد معدنی و نیازهای نظامی و صنعتی کشور به مواد خام معدنی از یک سو و لزوم توسعۀ صنعتی کشور از سوی دیگر موجب توجه مقامات به آموزش دانشجویان در رشتههای گوناگون علوم زمین (بهویژه مهندسی معدن) شد. استخدام کارشناسان خارجی و اعزام دانشجویان به اروپا بخشی از مشکلات تخصص و دانش فنی مربوط به این صنعت را حل کرد؛ اما این کافی نبود. با تأسیس دارالفنون و استخدام معلمان خارجی توسط امیرکبیر، آموزش نوین این رشته ارتقای قابلتوجهی یافت. توسعۀ صنعت و علم در مقیاس جهانی، رشد دیدگاههای اقتصادی مقامات سیاسی کشور، فعالیتهای چارنوتا و شلیمر با عنوان استادان دانشگاه و تألیف کتب آموزشی جدید موجب رشد دانش فنی مهندسی معدن در ایران شد. با فارغالتحصیلی دانشجویان دارالفنون و بازگشت دانشجویان اعزامی به اروپا می توان شاهد افزایش فعالیت معادن بود. اسناد تاریخی نشان میدهد که در سالهای پس از گشایش دارالفنون، صنایع مختلفی در ایران شکل گرفتند. روند رو به رشد فعالیت معادن در سالهای متأخر قاجاریه می تواند نمودی از کارایی آموزش بر رشد صنعت معدن در کشور تلقی شود.
The interest of Qajar leaders in minerals and the military and industrial needs of the country for mineral raw materials coupled with the necessity of industrial development of the country prompted state officials to pay greater attention to educating students in diverse fields of earth sciences (especially mining engineering). The recruitment of foreign experts and dispatching students to Europe mitigated some of the problems pertained to expertise and technical knowledge in this industry, but they were not sufficient. With the establishment of the Dar ul-Funun (Polytechnic School) and the recruitment of foreign teachers by Amirkabir, modern education in this field was significantly improved. The development of industry and science on a global scale, the expanded economic views of the Iranian political officials, the contribution of two university professors, Czarnotta and Schlimmer and the publication of new textbooks led to the growth of technical knowledge of mining engineering in Iran. With the graduation of Dar ul-Fonun students and the return of Europe-educated students, there was a surge in mining activity. Historical documents exhibit that in the years following the establishment of Dar ul-Funun, various industries made headway in Iran. The growing trend of mining activity in the late Qajar years can be seen as a manifestation of the education’s impact on the growth of the mining industry in Iran.
Machine summary:
٤. میرزا علیخان امین الدوله ، خاطرات سیاسی امین الدوله ، به تصحیح حافظ فرمانفرماییان (تهران : امیرکبیر، ١٣٧٠ش )، ١٢٤؛ نیز نکــ : سـاموئل گـرین ویلـر بنجامین ، ایران و ایرانیان عصر ناصرالدین شاه ، ترجمۀ محمدحسین کردبچه (تهران : جاویدان ، ١٣٦٢ش )، ١٣٧؛ ایرج امینی و عباس امام ، «صدراعظم سرخورده (نگاهی اجمالی به کارنامۀ صدراعظمی میرزا علیخان امین الدوله در دورٔە سلطنت مظفرالدین شاه قاجار)»، ب خارا، شمارٔە ٨٣ (١٣٩٠ش )، ٤٦٤ـ٤٧٦.
علی اخضری و علیاکبر کجباف ، «نگرشی بر آسیب های اقتصادی ایران عصر صفوی »، پژوهش های تاریخی، دانشگاه اصفهان ، سال ٥، شمارٔە ١ (١٣٩٢): ٣٥-٤٨؛ همچنین نکـ : محمدابراهیم باستانی پاریزی، سیاست و اقتصاد عصر صفوی (تهران : علـم ، ١٣٩٢ش )، ١٩٧، ٢٥٦، ٥٣٠؛ آسـیه ایزدیـار، «بررسـی اقتصاد در دورٔە افشاریه »، تاریخ روایی، سال اول ، شمارٔە ١ (١٣٩٥): ١٨ـ٣١؛ تاریخ اقتصادی و سیاسی خلیج فارس در عصر افشاریه و زندی-ه (تهـران : مؤسسـۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، ١٣٨٧ش )، ١٠٥، ١٢٩ و ٣٤٥؛ سیدمسعود سیدبنکدار و شهرزاد محمدی آیین ، «ناصرالدین شاه در جست وجوی معادن طلا»، گ نجینه اسناد، سال ٢٨، شمارٔە ٤ (١٣٩٧ش ): ٢٦ـ٥٠؛ رحیم رئیس نیا، زمینه اقتصادی و اجتماعی مشروطیت (تبریز: ابن سینا، ١٣٥٢ش )، ٤٣.
خواجه نصیرالدین طوسی، تنسوخ نامه ایلخانی، به تصحیح محمدتقی مدرس (تهـران : اطلاعـات ، ١٣٤٨ش )، ٣٥٥؛ ابوریحـان محمـد بـن احمـد بیرونـی، الجماهر فی معرفۀ الجواهر، ترجمۀ محمدعلی نجفی و مهیار خلیلی (تهران : بنیاد دایرۀ المعارف اسلامی، ١٣٥٣ش )، ١٤٩؛ محمـد بـن ابیالبرکـات جـوهری نیشابوری، جواهرنامه ، به تصحیح ایرج افشار (تهران : میراث مکتوب ، ١٣٨٣ش )، ٤٤٦؛ جواهرنامه نظ امی (تهران : مجمع ذخایر اسلامی، ١٣٩٢ش )، ٩٦.