Abstract:
مسئله فرسایش خاک و تخریب زمین یکی از مهم‌ترین مسائل در علوم طبیعی است که ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی آن به داده های کمی نیاز دارد. حوضه رودخانه قشلاق در استان کردستان برای مطالعه چنین مخاطره‌ای انتخاب شد زیرا این حوضه در یک اقلیم نیمه خشک قرارگرفته و لیتولوژی آن اغلب شیل (سازند سنندج) است. جهت تحقیق در این زمینه شاخه های از رودخانه که آبراهه های آن‌ها دارای رتبه سه و بیشتر، بر اساس روش استرالر بودند و مستقیماً وارد شاخه اصلی می‌شدند به‌عنوان زیر حوضه برای محاسبه شاخص ها ترسیم گردید. 47 زیر حوضه، محدوده حوضه قشلاق را پوشش داد. تعداد 16شاخص ژئومورفولوژیکی برای تعیین وضعیت فرسایش حوضه محاسبه و به‌عنوان لایه ورودی در نظر گرفته شد. سپس، نتایج این شاخص ها توسط چهار مدل تصمیم چند معیاره TOPSIS ، VIKOR ، SAW و CF ادغام گردید. در هر چهار مورد، زیر حوضه های شمالی به‌عنوان مناطقی با حساسیت کم و بسیار کم در برابر فرسایش طبقه بندی شدند. این حوضه ها اغلب دارای سنگ‌های آتش‌فشانی هستند. در یک دید کلی، طبق هر چهار مدل بکار رفته، زیر حوضه های که لیتولوژی غالب آن‌ها شیلی است، در طبقات فرسایشی متوسط تا بسیار زیاد قرار گرفتند. بر این اساس چنین استنباط شد که لیتولوژی تأثیر زیادی بر روی میزان فرسایش در حوضه آبریز قشلاق دارد. همچنین روش VIKOR، به دلیل ضریب تنوع بیشتر، از دقت بیشتری نسبت به بقیه روش ها برخوردار است.
The soil erosion issue and lands' degradation is one of the most important issues in natural sciences. Soil erosion is the predominant geomorphic process on many land surfaces. In order to assess the environmental and economic consequences of soil erosion, quantitative data are needed. In this research, soil erosion is studied with of morphometric parameters. For this aim, Gheshlagh river basin iin Kurdistan province, was studied. Areas with a rating of more than 2 that entered directly into the main river were plotted as sub-basins for morphometric calculations. These areas included 47 sub-basins. The number of 16 morphometric parameters were calculated to determine the morphometric conditions of the basin and were considered as the input layer. Then, the results of these parameters were aggregated by four multi-criteria decision models TOPSIS, VIKOR, SAW and CF. In all four, the northern sub-basins were classified as areas with low and very low susceptibility to erosion. These basins are often located in volcanic rocks. In a general view, according to all four models studied, the basins in the lithology of dark gray shale (Sanandaj shale). Their sensitivity to erosion have been classified from moderate to very high. the final results showed that the multi-criteria decision-making methods, by presenting a classification, divide the region into several classes in terms of the degree of erosion sensitivity, and the VIKOR method, due to the greater coefficient of variation, has more accurate than the others.
Machine summary:
این تحقیق در حوضه سنندج ( قشلاق ) باهدف استفاده از شاخص های مورفومتری و ژئومورفولوژیکی به عنوان لایه های ورودی و مدل های TOPSIS،VIKOR ،SAW و CF برای ادغام لایه ها صورت گرفته است تا به اولویت - بندی زیرحوضه های سنندج بر اساس میزان حساسیت به فرسایش بپردازد .
(به تصویر صفحه رجوع شود)شکل ٢: نقشه ی لیتولوژی حوضه ی آبریز قشلاق سنندج (منبع : نقشه ی زمین شناسی سنندج ١:١٠٠٠٠٠) Figure 2: Lithology map of Gheshlagh Watershed, Sanandaj (source: Sanandaj geological map 1: 100000) ٢-٢-روش تحقیق مراحل انجام این تحقیق به شرح زیر است : - ترسیم آبراهه ها و طبقه بندی آن ها با استفاده از روش استرالر و ترسیم زیرحوضه ها - محاسبه شاخص های مورفومتری و ژئومورفولوژیکی به عنوان لایه ی ورودی به مدل - محاسبه واریانس شاخص ها و به کارگیری آن ها به عنوان وزن لایه در مدل ها - ادغام لایه ها با استفاده از مدل های TOPSIS،VIKOR ،SAW و CF - صحت سنجی مدل ها با استفاده از آزمون آماری کالموگروف اسمیرانف و ضریب همبستگی اسپیرمن ٢-٣-شاخص های مورفومتریک (لایه های ورودی ) تجزیه و تحلیل مورفومتریـک بهترین روش بـرای شناسایی ارتباطات مـختلف در حوضه های آبـریز است .
(به تصویر صفحه رجوع شود)شکل (٣): نقشه اولویت بندی فرسایش پذیری زیر حوضه ها بر اساس نتایج نهایی مدل ها Figur (3): Erosion susceptibility prioritization map of sub-basins based on the final results of the four models با توجه به نتایج نهایی جدول ٥ و همچنین شـکل ٣ مقادیر Ci بین ٠/٠٤٧ تا ٠/٧١ اسـت .
(
, 
, 
)
